Leren van ervaren, uiten en fouten

Kennis was vroeger uitsluitend verkrijgbaar op school. Met de komst van het internet heeft de school haar monopolie als kennisleverancier verloren. Scholen moeten zich daarom opnieuw uitvinden, zegt lerares Diana Laufenberg. In deze TED-talk geeft ze haar kijk op hoe dat er in de praktijk uit zou kunnen zien...

Alexander Kjerulf over 'Arbejdsglæde'

'Arbejdsglæde' is het Deense woord voor geluk op het werk en het onderwerp van een presentatie van Alexander Kjerulf tijdens TEDx Copenhagen van 30 november jongstleden.

Kjerulf vertelt over het belang van gelukkig zijn op, in en met je werk en je collega's. Gelukkige medewerkers kunnen het verschil betekenen tussen succes en falen van organisaties.



Kjerulf is auteur van het boek 'Happy Hour is 9 to 5' dat verscheen in 2006. Samen met Erno Hannink (organisatie) en Monique Scholtz (vertaling) organiseerde ik (eindredactie) in 2008 de Nederlandse vertaling. En daar hadden we veel plezier in. De Nederlandstalige editie is verschenen bij Lulu.com en kost EUR 26,55 als paperback (exclusief verzendkosten) of EUR 15,30 als pdf-download. De Nederlandse tekst is ook gratis beschikbaar op www.happyhourisvan9tot5.nl. Op zijn weblog Positivesharing.com deelt de auteur wekelijks zijn nieuwste inzichten en ervaringen. Klik hier om het boek te bestellen.

(Dat Kjerulf vertelt dat alleen Scandinavische landen een woord hebben voor is overigens niet waar. Ondanks onze traditie van 'in het zweet des aanschijns' hebben we het woord 'arbeidsvreugde'.)

Succes is een keuze (dus falen ook?)

Als we vinden dat succes een keuze is, dan impliceert dat dat falen of verliezen ook aan onszelf te wijten is. Ofwel: red je het niet in onze westerse rat race, dan is dat je eigen schuld. Zo werkt het niet, zegt filosoof Alain de Botton in deze boeiende én geestige TED-talk.



Alain de Botton is auteur van 'Ode aan de arbeid'.

Het marshmallow-experiment

Een belangrijke sleutel tot succes in het leven is de zelfdiscipline om een beloning of behoeftebevrediging uit te kunnen stellen. Dat werd voor het eerst aangetoond met een even eenvoudig als grappig experiment van Walter Mischel van de Stanford University, dat startte in de jaren zestig: het marshmallow-experiment.

De opzet: in een spreekkamer krijgt een kind van vier jaar van een onderzoeker een marshmallow aangeboden. Dan zegt de onderzoeker dat hij even wegmoet. Het kind mag de marshmallow opeten, maar als het wacht met snoepen tot de onderzoeker terug is, krijgt het een tweede marshmallow. Sommige kinderen lukt het om te wachten, anderen niet.

De kinderen worden gedurende hun jeugd gevolgd. Dan blijkt dat de kinderen die als vierjarige erin slaagden de marshmallow te laten liggen als achttienjarige beter presteren op school én beter in hun vel zitten.

Professor Philip Zimbardo vat het experiment samen in een reclamefilmpje voor zijn boek 'The Time Paradox'...



En Joachim de Posada laat opnames zien van een herhaling van het experiment in Colombia. Scan in onderstaande video naar 2:48 om direct te zien wat er gebeurt.

Een andere bril: synchroniciteit

Innovatie en doorbraken in denken komen vaak voort uit nieuwe combinaties van bestaande kennis en ideeën, waarbij fascinatie de drijvende kracht is. Dat geldt bijvoorbeeld voor wiskundige Steven Strogatz, die gefascineerd is door het groepsgedrag van dieren als vogels, vissen en vuurvliegjes. Hoe kan het dat ze synchroon bewegen in vluchten en scholen? Hij ontdekte dat synchroniciteit op verschillende gebieden eerder regel is dan uitzondering. Met die bril ging hij op onderzoek uit. In bovenstaande lezing laat hij twee bijzondere ontdekkingen zien: twee metronomen gaan vanzelf 'in sync' tikken én de oorzaak van de problemen met de Millennium Bridge in Londen hebben alles te maken met synchroniciteit.

'Mooie dingen kunnen een vriendje zijn'

Vandaag is in Eindhoven de Dutch Design Week van start gegaan. Op het programma van de zevende editie van het evenement staan zo’n 150 activiteiten op 45 locaties in de stad, zoals tentoonstellingen, debatten en workshops. Thema dit jaar is de dialoog tussen de ontwerper, het bedrijfsleven en de consument.

Het evenement krijgt opvallend veel aandacht in de media. Ik vroeg in een interview voor Brabant Magazine aan directeur John Lippinkhof onlangs waar die publieke belangstelling voor ontwerp toch vandaan komt. Zijn antwoord: "We leven in een geïndividualiseerde samenleving: mensen willen zich onderscheiden van de massa, maar aan de andere kant ook laten zien dat ze bij een groep horen. Beide kun je doen door je te kleden in een bepaalde stijl, maar ook met de producten en merken die je gebruikt. Ontwerp draagt bij aan de emotionele band die je met een product kunt hebben. Je mobieltje kan een vriendje van je zijn: al je contacten staan erin, je favoriete muziek, foto’s van de mensen die je graag ziet. Ontwerp draagt bij aan een gevoel van vertrouwen en plezier. Mensen houden ook gewoon van mooie dingen, kopen graag goed ontworpen meubels." Ik herken dat wel, houd van mooi vormgegeven producten: Apple, Bulthaup, de Citroën DS, Pastoe, de Grolsch-beugelfles, of de mooiste ontwerpen van de natuur: het ei, de banaan, een vliegenzwam of een spinnenweb.



Het leuke van zo'n Design Week is dat er ook vaak concepten getoond worden, uitgewerkte ideeën die eerder als 'food for thought' bedoeld zijn, dan als gebruiksvoorwerp... of die iets zeggen over het ontwerp van de toekomst. Eerder dit jaar draaide in het Museum of Modern Art in New York een tentoonstelling, waar je soortgelijke verrassingen kon tegenkomen: 'Design and the Elastic Mind'. Curator Paola Antonelli laat je er kennis mee maken in onderstaande TED Talk.



Design kan ook een antwoord bieden op nieuwe vragen vanuit de samenleving. Het bieden van ontspanningsmogelijkheden voor mensen met dementie is zo'n nieuwe vraag. Ik interviewde afgelopen maanden ontwerpers, deskundigen en mensen die dementie van dichtbij kennen over deze vraag. De provincie Brabant heeft er een boek van gemaakt dat tijdens de Dutch Design Week in een programma rond het thema design en dementie gepresenteerd zal worden.

Laat talent niet verloren gaan!

Kinderen leren op school af een beroep te doen op de creativiteit waarover ze van nature beschikken. In een industriële samenleving is dat een kleine, te overziene ramp. Maar de wereld verandert in rap tempo. We gaan naar een kenniseconomie en die vraagt niet alleen andere kennis, maar ook andere competenties, kwaliteiten en attitudes. Creativiteit - in al haar verschijningsvormen - is volgens mij een van de belangrijkste kwaliteiten voor de burger en de professional van morgen.

'Do schools kill creativity?' vroeg Sir Ken Robinson zich al eerder af tijdens een presentatie op TED. Gisteren bekeek ik - getipt via Twitter door Gerjanne Tiemens - een tweede, wat langere presentatie, die Robinson verzorgde voor de Britse Royal Society for the encouragement of Arts, Manufactures and Commerce (RSA). Wederom een vlammend betoog voor een paradigmaverschuiving in het onderwijs. Met Britse humor, goed onderbouwd en overtuigend.

Het gaat niet alleen om creativiteit. Vanochtend had ik het er nog eens over met Rik Konings van De Creatieve Wereld. Zoveel kinderen met geweldige talenten, sociale, fysieke, met-de-handen en creatieve, die vastlopen in het onderwijs waar de focus op boeken, cognitie en cijfers ligt en die daardoor afhaken, terwijl we ze zo verdomd hard nodig hebben in de samenleving van morgen. Wie ziet waar ze - met de nodige instructie, begeleiding, coaching of mentoring - toe in staat zijn?

Het levensexperiment

De Amerikaanse journalist A.J. Jacobs deed een jaar lang een levensexperiment: hij dook in de wereld van de bijbel en probeerde te leven volgens de 700 voorschriften die hij aantrof in de anderhalve meter hoge stapel met verschillende edities van het boek. Op TED doet hij een geestig én leerzaam verslag van dit jaar.

Ik vind het een fascinerende gedachte: je volledig onderdompelen in een andere wereld, het experiment van je leven.

Journalisten spreken overigens over 'participerende journalistiek', met als meest aansprekende voorbeeld misschien nog altijd Gunter Walraff die leefde als gastarbeider Ali in Duitsland. Of neem 'Down and Out in Paris and London' van George Orwell, die in beide steden probeerde te overleven aan de onderkant van de samenleving.

Maar levensexperimentjes kunnen ook kleiner zijn om te komen tot verrassende inzichten en nieuwe zelfkennis. Ik schreef in 2006 al over Michiel Waaijer die gedurende een paar weken als Dice Man kleine beslissingen in het leven liet bepalen door de dobbelsteen. En er zijn talloze tv-formats die op levensexperimentjes zijn gebaseerd: 40 dagen geen seks, leven in een van de buitenwereld afgesloten wereldje, ruilen van gezin.

Het verhaal van Jacobs bracht bij mij een gedachtenstroom op gang: stel, ik win in een prijsvraag een levensexperiment van een jaar. Wat zou ik dan kiezen? Een roman schrijven in een chalet in de Franse Alpen? Een jaar lang werken aan een zo zelfvoorzienend mogelijk bestaan (eigen eten verzorgen, zelf de spullen die je nodig hebt maken)?

Ach, misschien kun je alles waarvan je van tevoren niet weet hoe het zal gaan uitpakken en hoe je het zult gaan ervaren - een kind opvoeden, voor jezelf beginnen, verhuizen - eigenlijk beschouwen als levensexperiment.

Tot slot: even terug naar die prijsvraag. Welk levensexperiment van een jaar zou jij willen aangaan als je als winnaar uit de bus zou komen?

TED-sessie in Utrecht

Jasper van Impelen (Bep to the bone) is een sympathieke, maatschappelijk verantwoord ondernemer. Sinds kort organiseert hij bijeenkomsten rond TED-talks: vrijblijvende ontmoetingen, waarbij naar aanleiding van een aantal filmpjes van TED van gedachten gewisseld kan worden in een ontspannen setting: Seats2Meet in Utrecht.

Gisteren sprak ik Jasper en woonde een deel van de vierde bijeenkomst bij. Jasper had 'dromen' als thema gekozen, en concretiseerde dat onder andere in het vertonen van de ontroerend mooie talk van Dave Eggers: 'Once upon a school'.

Eggers is kartrekker van een project waarin lokaal kenniswerkers een plek organiseren waar kinderen uit de buurt kunnen komen voor het maken van hun huiswerk met 1-op-1-begeleiding. Er worden ook projecten gedaan met de kinderen, zoals het gezamenlijk maken van boeken. Geestig is dat in de panden die volgens dit concept werken, ook winkeltjes zitten. Dat begon als noodgreep omwille van de bestemmingsplannen, maar blijkt nu een succesfactor. Het zijn dan ook niet zomaar winkeltjes: je koopt er supplies voor superhelden, piraten of tijdreizigers.

De bijeenkomst in Utrecht begon met een rondje dromen van de deelnemers. En zo maak je kennis met prille, of wat verder gevorderde projecten van gedreven mensen die je anders niet zomaar had ontmoet: Culturehacking, Greenconcepts, Easysport... Allemaal ondernemers met een droom.

Na afloop van het eerste filmpje kwam het gesprek al snel op de vraag of het concept dat Eggers presenteert ook in Nederland realiseeerbaar zou zijn. Tot half vier werken en dan op je kantoor kinderen ontvangen die wel wat hulp kunnen gebruiken bij hun schoolwerk... waarom niet eigenlijk?

Gelezen: 'Het slimme onbewuste' - Ap Dijksterhuis

Denk jij dat de keuzes die je maakt in het leven het gevolg zijn van de zorgvuldige en rationele overwegingen van je bewustzijn? Forget it!

Ik geef toe, ik kan het me ook moeilijk voorstellen, maar we worden toch vooral gestuurd door het onbewuste. Het bewuste speelt slechts een rol aan de zijlijn. In 'Het slimme onbewuste' levert Ap Dijksterhuis daarvoor overtuigend wetenschappelijk bewijs.

Zo worden wij - zonder dat we het beseffen - beïnvloed door prikkels met bepaalde associaties (priming). Dijksterhuis geeft een hilarisch voorbeeld van een onderzoek met een beschuitje: wie dit kleinood eet in een kamer met een subtiel aanwezige geur van schoonmaakmiddel, laat de kruimels minder slingeren dan als die geur er niet is. En wie een lijst met snelle woorden voorgeschoteld krijgt (rennen, haas, vlug) zal sneller van A naar B lopen, dan degene die een lijst met langzame woorden krijgt te zien (slak, traag, loom).

Dijksterhuis laat ook zien dat moeilijke beslissingen die gedaan worden met 'onbewust nadenken' beter uitpakken, dan keuzes die alleen maar gebaseerd zijn op bewust nadenken. Dat bewust genomen beslissingen vaak teleurstellen omdat onze verwachtingen daarvan vaak te hoog zijn - zoals Barry Schwartz betoogt in 'The Paradox of Choice', zie ook de presentatie op TED - is overigens een interessante verklaring die ontbreekt in het boek.

Ons onbewustzijn is slim, zo laat de auteur onder andere zien aan de hand van onderzoek, beschreven in 'Blink' van Malcolm Gladwell.

Interessant tenslotte is ook Dijksterhuis' beschrijving van de relatie tussen creativiteit en het onbewuste. Het in mijn ogen - en in dit geval ook oren - mooiste voorbeeld hiervan laat de auteur echter liggen: improvisatie in de muziek. Is het niet wonderlijk hoe een jazzmuzikant in een improvisatie diens onbewuste rechtstreeks laat spreken?

Al met al een boeiend, prettig leesbaar boek met veel 'food for thought'...

Terug van vakantie...

Bergen, kabbelende bergbeekjes, de woeste Ubaye, zon, stokbrood, kaas en wijn, schitterende uitzichten... de Franse Alpen waren weer erg mooi dit jaar. Ruim twee weken verbleven we op een camping bij het gehuchtje Rioclar. Enkele observaties...

Wat is het leuk om met de kinderen een klein bergriviertje op te zoeken en dit al klauterend naar boven te volgen. Je komt niemand tegen, het geluid van het stromend water is hypnotiserend mooi en de natuur is betoverend.

Ook goed voor urenlang plezier: dammetjes en bruggetjes bouwen in een stroompje. De waterloop verleggen, kijken hoe het water kleine deeltjes wegspoelt, waarna grote keien vrij komen, het koude water langs je enkels voelen stromen. Een groot genoegen!

Vaste prik is het oneindig turen naar onze IGN-kaarten (1:25.000) om hardlooproutes uit te vlooien... en die dan ook te lopen natuurlijk. Pittig ja, in de bergen. Langste loop: 20 kilometer met een hoogteverschil van 700 meter. Een goede bijdrage aan de voorbereidingen op de NYC Marathon in november.

Op de camping verkochten ze de Telegraaf. Blijft een rare krant. Ik bedoel: waarom schrijf je in je twee koppen over een 'jochie' en een 'gastje' als een jongen is verongelukt in een Nederlands zwembad.

De camping had wifi op het terras. Wifi op de camping wordt de trend. Campinggasten in zwembroek met een laptop onder de arm: even de mail checken of een Skype-gesprekje met het thuisfront. Zelf hadden we ons MacBookje meegenomen: en ja, Radio 1 klinkt via de audiostream beter dan de Wereldomroep op de wereldontvanger. Ook fijn: alle foto's en filmpjes al gesorteerd en bewerkt voordat je naar huis gaat.

Mijn nogal zware Canon 350D heb ik weinig gebruikt. We hebben nu ook een Fuji Finepix F50fd, die erg goed bevallen is. Een paar voorbeelden... Je maakt er ook filmpjes mee in AVI-formaat (en die kun je op de Mac direct inlezen in iMovie).

Verder lekker veel gelezen (waarover later meer), begonnen aan de David Attenborough-natuurserie 'De levende planeet' (dvd kijken op een MacBook is heel plezierig), wat TED-talks en af en toe de aflevering van gisteren van 'Met het oog op morgen' (op het terras opgehaald).

De komende anderhalve week ga ik langzaamaan weer wat klusjes oppakken. Vanaf 18 augustus draaien we weer - lekker uitgerust - op volle kracht.

Een half jaar 100% zelfstandige...

Begin juli... het eerste half jaar als full time zelfstandig ondernemer zit er op. Ik kijk met erg veel plezier terug op die eerste zes maanden van werken in vrijheid. Voorspellingen zijn uitgekomen (zoals de financiële paragraaf in mijn 'business plan', overigens niet meer dan een spreadsheetje in Google Docs), er waren aangename verrassingen (nieuwe klanten, leuke opdrachten, toffe ontmoetingen) en de onvermijdelijke geplande activiteit die niet voldoende van de grond kwam (het voltooien van mijn boek over metaforen).

De ultieme uitdaging blijft om voldoende tijd voor mezelf te nemen. Ook omdat ik al snel denk: dat eigen zaakje ís toch voor mezelf en ik doe dit toch zo graag. Toch, een dagje helemaal niks doen hoort erbij. Die dagjes waren dun gezaaid. En dus: de competenties 'nee zeggen' en 'keuzes maken' blijven oppoppen in mijn POP.

Het is me wel gelukt regelmatig tijd te nemen om het brein bij te tanken, thuis met boeken en multimediale 'food for thought' zoals TED en op symposia, studiedagen en netwerkbijeenkomsten, zoals het door mij georganiseerde The Survival of The Fittest Content Makers en From The Brain to HRD.

Het was ook het halfjaar waarin de boekenserie 'Ik ga voor' van Volkskrant Banen voltooid werd, net als het vertaalproject van Alexander Kjerulf's boek 'Happy Hour is 9 to 5'. Tastbare opbrengst die me wel wat doet.

Ondertussen legde ik inmiddels zo'n 900 kilometer hardlopend af, onder andere als voorbereiding op de New York City Marathon op 2 november. Je brein staat dan niet stil, integendeel. Kom je uitgeput thuis met weer een stapel ideeën waar je het liefst meteen werk van zou willen maken!

Voor het komend half jaar liggen alweer een paar mooie opdrachten op de plank, waaronder drie (!) boekproducties over onderwijs. Verder staat de intensivering van de samenwerking in de VOF met mijn 'maatje voor het leven' Ineke van Aaken op het menu. Ineke doet interim en projectmanagement, met name in zorg en onderwijs en is vanaf 1 september ook full time zelfstandige. We gaan in elk geval wat doen rond het thema werkplekleren. Om met de Pointer Sisters te spreken: "I'm so excited, and I just can't hide it!"

(foto: Henk-Jan Winkeldermaat, Punkmedia.nl)

De mooiste presentaties op TED

Op de website van de jaarlijkse conferentie TED vind je geweldige presentaties in video. Ik heb daar al verschillende keren over geschreven. Afgelopen week meldde TED dat de video's wereldwijd gezamenlijk 50 miljoen keer bekeken zijn.

Sinds enige tijd houd ik bij wat Nederlandse bloggers over de video's schrijven op De Tofste Talks. Voor de beginnende TED-kijker hierbij een lijstje van de 6 meest door Nederlandse bloggers aanbevolen video's. Tussen haakjes, waar dat relevant is, de positie in de top 10 van meest bekeken video's volgens TED zelf.



1. Jill Bolte Taylor: My Stroke of Insight, 11 aanbevelingen (1)
2. Hans Rosling: Debunking third-world myths with the best stats you’ve ever seen, 9 aanbevelingen (7)
3. Sir Ken Robinson: Do schools kill creativity?, 5 aanbevelingen (6)
4. Blaise Aguera y Arcas: Photosynth demo, 3 aanbevelingen (4)
5. Theo Jansen: The art of creating creatures, 3 aanbevelingen
6. Jimmy Wales: How a ragtag band created Wikipedia, 3 aanbevelingen
7. Malcolm Gladwell: What we can learn from spaghetti sauce, 2 aanbevelingen
8. Richard Branson: Life at 30,000 feet, 2 aanbevelingen
9. Vik Muniz: Art with wire, thread, sugar, chocolate, 2 aanbevelingen
10. Michael Moschen: Juggling rhythm and motion, 2 aanbevelingen

Hier vind je een compilatie van de tien meest bekeken video's op TED.

Onder water...

We weten weinig van wat er zich op onze aarde onder water afspeelt. Onterecht, zegt Robert Ballard. De gepassioneerde wetenschapper vertelde erover tijdens TED 2008. Het is een gloedvol betoog, met uitdagende statements om recht te trekken wat krom is, namelijk dat er vele malen meer geld gaat naar onderzoek van de ruimte en het heelal, dan naar wat er op onze eigen planeet allemaal te ontdekken valt. Ballard laat zien dat we de bodem van de zee nauwelijks in kaart hebben gebracht en dat er levensvormen zijn waar we nog bijna niets van weten.

Wat mij met name raakt in het verhaal is de manier waarop Ballard jongeren betrekt bij zijn onderzoek. Zo laat hij een scholier een onderwatertoestel besturen omdat die daar - dankzij diens ervaring met games - beter in is dan menig professional. Ook kunnen leerlingen via het Jason-project de voortgang van het onderzoek volgen. "Als die onderkaak naar beneden valt, kun je ze zo ontzettend veel leren."

Een goed en goed verpakt verhaal

"Advertising is the price companies pay for being un-original."

Precies!

Het citaat komt uit de TED-presentatie van vormgever Yves Behar. Als je goed, origineel en uniek bent in wat je doet, komen de klanten vanzelf. Advertenties, folders, direct marketing, telefonische acquisitie... allemaal overbodig. Natuurlijk moet je wel vertellen wat je doet. Het internet is daar een geweldig platform voor. Wat heb je dan nodig als organisatie of zelfstandige? Een goed en goed verpakt verhaal!

Op 12 juni vertel ik meer over dit thema tijdens het Social Media Event 2008 in Utrecht.

Meer dan jongleren

Je hebt jongleren... en je hebt het kunstig ritmisch en ruimtelijk bewegen van objecten. Met ballen ja, maar ook met cilinders, stokjes en meer. In 2002 vertoonde Michael Moschen in een half uur durende presentatie zijn kunsten op de TED-conferentie. In de Engelse taal is er een mooi woord voor: flabbergasting!

Mijn Podcast top 5

Media-uitzendingen die je van internet kunt downloaden en beluisteren of bekijken op het moment dat het jou uitkomt, heten podcasts. Je kunt er een abonnement op nemen, zodat je automatisch op de hoogte gebracht wordt van de nieuwste afleveringen van een programma.

Ik gebruik het gratis Apple-programma iTunes om mijn abonnementen bij te houden. Programma's die ik download worden automatisch op mijn iPod gekopieerd, zodra ik dat apparaatje aansluit op mijn computer. Je kunt podcasts over het algemeen ook via de computer beluisteren vanaf de website van de aanbieder.

Het aanbod van podcasts groeit nog altijd met de dag. Jammer is dat er nogal wat veelbelovende podcasts worden opgestart, die na enkele afleveringen weer in het niets verdwijnen. In de onderstaande lijst vind je vijf stabiele kwaliteitspodcasts.

1. TED
De enige videopodcast in dit lijstje. 'Talks' van 20 minuten door verrassende sprekers over uiteenlopende onderwerpen: van wetenschap tot design, van technologie tot filosofie. De opnames worden gemaakt op de jaarlijkse TED-conferentie. Het aanbod is overweldigend. Op 'De tofste talks' vind je aanbevelingen voor de mooiste edities.
2. Šimek 's Nachts
Mooie interviews in de sfeer van 'de mens achter'. Een verademing tussen alle waan-van-de-dag-journalistiek. Šimek is authentiek, oprecht geïnteresseerd in zijn gasten.
3. Shrink Rap Radio
Dr. Dave is geen professionele radiomaker, maar wel een gepassioneerd psycholoog. Charmante, toegankelijke interviews met collega's in de psychologie over trends en specialismen in het vakgebied.
4. BNR Carrière
Het loopbaanprogramma van BNR met Mijke van Wijk. Het thema en de gasten bepalen of ik verder luister.
5. All in the Mind
Verzorgde podcast over psychologie met een BBC-achtige documentaire aanpak. Leuk, dat Australische accent van presentatrice Natasha Mitchell.

Welke podcasts beluister of bekijk jij?

Ja sorry, de verf was op...

Wie aan beeldende kunst denkt, denkt al snel aan verf, hout en steen. Kunstenaars gebruiken deze materialen al sinds het begin van de mensheid als middel om een doel - het uiteindelijke beeld - te bereiken.

Er zijn ook kunstenaars voor wie ontdekkend werken met andere materialen zelf het doel is. We kennen allemaal de zandsculpturen en creaties van luciferhoutjes. Een bijzondere kunstenaar die werkt met andere materialen is Vik Muniz. In bovenstaande TED-presentatie laat hij de geweldige creaties zien die hij met suiker, chocolade en ijzerdraad maakte. Het feit dat hij met onorthodoxe, vaak weerbarstige materialen zulke geweldige voorstellingen weet te maken, geeft een extra dimensie aan de beleving van deze kunst.

Vele andere kunstenaars uit dit 'genre' doen echt spannende dingen met hun materialen. In een recente presentatie over creativiteit liet ik onlangs werk zien van Jennifer Maestre. Zij maakt prachtige werken van ondermeer stukjes potlood en spijkers. Richie Sowa maakte een drijvend eiland op basis van lege plastic flessen. En op dit weblog schreef ik eerder over Theo Janssen, die 'strandbeesten' maakt van stukken elektriciteitsbuis en over de slagwerkgroep Stomp die muziek maakt op afval en alledaagse voorwerpen. Allemaal erg inspirerend!

Ken jij nog meer van dergelijke kunstenaars?

Infobesitas

ik schrok, ik slurp
kakelende krantenkoppen
ik vermaal en vreet
een melig maaltje mail,
een grateloze filet van feeds

ik kluif en knabbel
door stoffige stukken
en tussendoor
krabbel, telefoon, sms

gekakel bij de koffieautomaat
geprakte praatjes
een gerecht van geruchten

nog meer zouteloos gezanik
in reutelende rapporten
ik resumeer, en meer

even snoepen, echt maar even
de tube you, die raakt nooit leeg

onderweg
ratelt de radio
reportages, meningen,
files en weer

ik zak in de bank
zap van sacha naar matthijs
van talkshow naar TED

tot ik
met een oortje naar het oog
- Gute Nacht Freunde -
wegdoezel onder een
deken van dolende woorden

(Erno Mijland)

De blokkendoos van onze taal

Onze taal is een blokkendoos. Met woorden en woorddelen kun je oneindig combineren. Zo maken we oneindig veel unieke zinnen, maar kunnen we ook nieuwe woorden samenstellen. Da's handig want het komt soms voor dat er geen woord beschikbaar is om kernachtig uit te drukken wat je wilt zeggen. Zo'n nieuw woord heet een neologisme. Woordenboekmakers smullen ervan, zo blijkt uit de erg geestige talk van Erin McKean op TED.



In mijn taalgebruik ben ik voor een stukje opgevoed door Koot en Bie, de meesters van het nieuwe woord. Ze bedachten woorden als geilneef, doemdenker en positivo, allemaal woorden die uiteindelijk de weg naar het woordenboek hebben gevonden. Ook politici doen vaak pogingen: soms aardig (100-dagentournee), vaker niet (krachtwijk).

Dit zijn enkele neologismen die ik afgelopen jaren heb opgeschreven.
- In 1998 gebruikte ik voor zover ik kan nagaan als eerste het woord multilineariteit. Hypertekst (aan elkaar gelinkt stukjes informatie) maken het mogelijk een digitale bron langs meerdere routes doorlopen. Dat vertelt iets anders dan het vaker gebruikte nonlineariteit.
- Trappengrap is de vertaling van het Duitse Treppenwitz. Ik was die vertaling nog niet tegengekomen.
- Toevalligisatie is het bewust inbrengen van toeval als tegenhanger voor bewust kiezen. Geen mooi woord eigenlijk (het Engels heeft 'randomize').
- Deze week had ik het nog over de overbebording van de Nederlandse wegen.

Wat zijn de eisen aan een goed nieuw woord?
- Er is vraag naar/behoefte aan (vaak door nieuwe ontwikkelingen/veranderende tijdgeest).
- De best denkbare beschrijving met beschikbare woorden is nogal omslachtig.
- Het is gemaakt volgens de regels van de morfologie.
- De betekenis is meteen duidelijk of snel duidelijk te maken.
- Het bekt lekker.

Waar zou jij wel een woord voor willen hebben? Wat vind jij mooie nieuwe woorden?