De vooruitgang is de oorzaak van de toenemende werkloosheid

Is de hoogopgelopen werkloosheid het gevolg van een crisis die ons overkomt? Dat zou mooi zijn. Het zou immers betekenen dat de werkloosheid vanzelf weer oplost, zodra de crisis plaats maakt voor een nieuwe hoogconjunctuur.

Ik denk dat de werkloosheid nog verder zal toenemen. En dat die toename mede veroorzaakt wordt door de vooruitgang. Dat klinkt misschien paradoxaal. De meest eenvoudige uitleg: technologie en automatisering nemen ons werk uit handen, dus is er minder werk of verschuiven werkzaamheden. Een paar voorbeelden:

• In onze industrie en in de agrarische sector heeft technologie al veel werk van mensenhanden overgenomen, maar automatisering grijpt nu ook steeds meer in in 'white collar'-werk. Als er niemand meer aan je balie komt, omdat klanten van thuis uit alle bankzaken kunnen doen, moet je vrezen voor je baan. Bij de Rabobank gaat het in dit verband de komende twee jaar bijvoorbeeld om 3000 banen. En taxi- of vrachtwagenchauffeur ben je misschien nog twee decennia. Daarna sturen auto's zichzelf op basis van de gewenste bestemming.
• Het aantal banen die te maken hebben met de distributie van fysiek opgeslagen content (boeken, kranten, cd's) en alles wat daaromheen georganiseerd is, zal verder afnemen. Wat je via het web kan doen is goedkoper dan wat je via de weg doet. 
• Werk wordt geoutsourcet, binnen Nederland aan goedkopere krachten uit de ons omringende landen, maar ook via het internet naar landen waar men goedkoper kan produceren én diensten kan verlenen. Op lange termijn zal er mogelijk een nivellerend effect optreden binnen de wereldeconomie, maar dat is een langetermijnperspectief.
• De markt is transparanter dan ooit. Dat heeft verschillende gevolgen. Doordat consumenten prijzen kunnen vergelijken, staan de marges onder druk en kunnen organisaties niet anders dan 'lean and mean' (lees: met zo weinig mogelijk mensen) opereren. Doordat consumenten kwaliteit kunnen vergelijken zal meer werk terecht komen bij de partijen die het goed doen. Die krijgen het daardoor drukker, terwijl degene die maar matig werk leveren met lege handen zullen komen staan. Ten slotte: transparantie zorgt ervoor dat de consument niet meer in allerlei constructies trapt die veel beloven, maar uiteindelijk nauwelijks of geen meerwaarde bieden. Denk aan bank- en verzekeringsproducten. De markt die gebouwd is op gebakken lucht zal verder wegdampen.
• De arbeidsmarkt wordt flexibeler. Of we willen of niet. De vaste baan die werknemers ook door voor de organisatie magere tijden loodst, is niet langer de 'default optie' als het om werk gaat. 
• Voor een groeiend aantal vaardigheden is geen specialistische kennis meer nodig door slimmere gereedschappen (moderne apparatuur die uitleest waar de fout zit in een systeem) en door media begeleide instructie (uitleg op YouTube, Augmented Reality).
• Steeds meer consumenten zijn een beetje 'overbodige-luxe-moe'. We hoeven niet alles en nog meer te hebben. Spullen delen kan ook, wat minder is ook wel eens lekker en wat het nog doet hoef je niet meteen te vervangen. Het moet immers ook allemaal verdiend worden.

Je zou er somber van worden. Don't. Er ontstaan ook nieuwe vragen in de markt. Laten we nadenken over hoe we een nieuwe economie kunnen gaan opbouwen. Een duurzame economie, die gaat over kwaliteit van leven en over échte waarde creëren in plaats van over kwantiteit van consumeren. De oude jas past niet meer. Hoe de nieuwe jas eruit moet zien, ik weet het niet. Maar ik ben ervan overtuigd dat we die kunnen ontwerpen. Want als er een ding is dat technologie en automatisering ons brengt is het een support system om onze creativiteit en kennis op een hoger plan te brengen.