Checklist ‘Spreken in het openbaar’

Het afgelopen jaar heb ik meer dan ooit op een podium gestaan om een van mijn verhalen te vertellen: sociale media in het onderwijs, games en opvoeden, de toekomst van het onderwijs... Tijd om de tien belangrijkste lessen die ik tot nu toe heb geleerd eens op een rijtje te zetten in de vorm van een checklist ‘Spreken in het openbaar’.

1. Verdiep je in de concrete situatie
Wie is precies je publiek, hoe zijn de zaal, de akoestiek en de technische voorzieningen, waar in het programma ben je ingedeeld? Het maakt een groot verschil of je opent of net na de lunch spreekt. Bereid je hierop voor en bedenk hoe je deze voorkennis kunt toepassen.

2. Breek het ijs
Met een grapje of een andere korte interactie met je publiek, breek je het ijs. En je neemt er je eigen spanning mee weg: samen lachen schept een band. Een interactie met het publiek kun je prima gebruiken om even te peilen hoe ze ten opzichte van je onderwerp staan of wat de voorkennis is.

3. Neem de tijd om je voor te stellen
Je wilt een boodschap kwijt, maar je publiek wil eerst wel eens weten wie je bent. Neem voldoende tijd je voor te stellen en ga daarbij in op de relatie tussen je achtergrond en je verhaal. Doe dat bijvoorbeeld aan de hand van een aansprekende anekdote waarmee je meteen ook je onderwerp inleidt.

4. Manage de verwachtingen van je publiek
Vertel kort wat je publiek kan verwachten. Schets je programma en geef aan of en zo ja hoe ze aan een handout of samenvatting kunnen komen. Vermeld ook wat je verwacht van je publiek: mogen ze tijdens je verhaal inbreken met vragen of moeten ze die tot het eind bewaren?

5. Adresseer wat fout gaat
Vergis je je, hapert de techniek, heb je een vlek op je shirt... er kan van alles fout gaan op zo’n podium en het kan je danig uit balans brengen. Probeer het niet weg te moffelen, maar haal de angel eruit door er even wat over te zeggen, op een luchtige manier.

6. Gun jezelf de houvast die je nodig hebt
Hoe vaker je een verhaal verteld hebt, hoe losser het zal gaan. Ondertussen kun je op allerlei manieren houvast voor jezelf organiseren. Denk aan ‘cue cards’ (kaartjes met puntsgewijs wat je wilt gaan vertellen), een scherm waarop je de volgende slide van je presentatie kunt zien en een zichtbare klok om je verhaal goed te spreiden over de beschikbare tijd.

7. Technologie is er voor jou
Technologische hulpmiddelen zijn er voor jou, niet andersom. Werk met je eigen, vertrouwde spullen (laptop, afstandsbediening voor je presentatie) of neem ruim de tijd om de ter plaatse beschikbare technologie te testen. Heb een plan B voor als de techniek het laat afweten. Zwakke plek is toch nog vaak de internetverbinding ter plaatse. Zorg dat je daar in elk geval niet volledig van afhankelijk bent.

8. Zorg voor afwisseling en dynamiek
Je wilt de aandacht vasthouden. Bouw dan op verschillende manieren afwisseling en dynamiek in. Denk aan tempowisselingen in het spreken zelf, het inbouwen van interactieve momenten (reageren op een stelling, ‘bespreek deze vraag even met je buurman of buurvrouw’), een filmpje laten zien (geeft je de tijd even wat te drinken en jezelf even ‘scherp te stellen’), het werken met beelden, vrij bewegen over het podium.

9. Houd oogcontact
Je houdt je verhaal voor de hele zaal. Probeer met je blik je publiek te vangen, ook de mensen achterin de zaal of aan de zijkanten. Oogcontact is contact en daar gaat het uiteindelijk om als je je verhaal wilt overbrengen.

10. Durf los te laten
Soms loopt het niet zoals je gepland had. Je merkt dat je je publiek niet zoveel nieuws te vertellen hebt of dat je juist de voorkennis te hoog had ingeschat. Durf dan los te laten, je tempo aan te passen, een zijpad in te slaan of samen met je publiek uit te vinden hoe jouw bijdrage waardevol kan zijn. Peil bijvoorbeeld welke vragen er rond het thema leven; daar kun je als deskundige vast wat mee. Heb je veel houvast nodig, bereid dan één of twee alternatieve scenario’s voor.

Je leert het meest van je fouten. En ja, ik heb alle regels die hierboven staan wel eens overtreden. Het lef om je eigen fouten te maken, zal je het meest leren. Maar het helpt ook als je ze bij anderen ziet. Je leert ook van goede voorbeelden. Wat dat betreft is TED.com mijn ultieme leerschool. Ofwel: 'A TED-talk a day, will show you the way!'

Andere tips, trucs en ervaringen? Deel ze in een reactie op deze blog!