De 7 attitudes van de kenniswerker

Behalve kennis en ervaring, bepaalt je 'mindset', oftewel je attitudes of je succesvol zult zijn als 21e-eeuwse kenniswerker. Hoe ziet die mindset eruit? Naar analogie van Covey's 'seven habits'... zeven attitudes van de succesvolle kenniswerker.

Attitude 1: Ik blijf m’n leven lang leren.
De wereld om ons heen verandert in rap tempo. Kennis en leren hebben binnen die ontwikkeling een andere betekenis gekregen. Statische feitenkennis wordt steeds minder gewaardeerd: het gaat steeds meer om het vermogen om oplossingen te vinden voor telkens nieuwe vraagstukken. Kennis is daarmee vooral een dynamisch gegeven geworden. Een leven lang werken op basis van slechts een initiële opleiding is niet meer relevant. Ik blijf m’n leven lang leren en neem daarin zelf een leidende rol. De hedendaagse samenleving verwacht van me dat ik zelfsturend en ondernemend bezig blijf met me te ontwikkelen. Met het oog op mijn toekomst, maar ook op die van de organisatie waarvoor ik werk.

Attitude 2: Ik leer in dialoog.
Traditioneel is bij leren sprake van de deskundige aan de ene kant en degene die iets moet leren aan de andere kant. Mensen leren echter vooral van en met elkaar en van elkaars ervaringen en verhalen. Ik ga de dialoog aan met mijn collega’s, maar ook de rest van de wereld om me heen. De diversiteit die ik daarmee toelaat, is een onuitputtelijke bron van kennis. De dialoog vindt plaats op basis van gelijkwaardigheid en oprechte belangstelling voor de ander. Ik sta open voor de visie van andersdenkenden en durf mijn eigen zekerheden ter discussie te stellen. De intensiefste leermomenten worden immers veroorzaakt door paradigmaverschuivingen. Ik geef niet alleen antwoorden, maar stel vooral ook veel vragen. Alles kan immers altijd beter. Ik sta open voor nieuwe mogelijkheden, ontvang ze met open armen, vertaal ze naar wat ze voor mij en mijn omgeving kunnen betekenen. Dit vraagt creativiteit en lef.

Attitude 3: Ik ontwikkel een uniek T-profiel.
In de samenleving is behoefte aan specialisten mét een brede oriëntatie op kennis en ontwikkelingen de samenleving. Hun profiel kun je zien als de hoofdletter T: het specialisme wordt verbeeld door de verticale lijn die de diepte ingaat; de verbreding door de horizontale lijn. Aan mijn specialisme, mijn deskundigheid ontleen ik autoriteit. Bij mij valt unieke, doorleefde kennis te halen. Dat wordt gewaardeerd. Maar ik kan mijn specialisme ook plaatsen in een voor mijn omgeving relevante context. Ik kan erover communiceren met mensen die niet thuis zijn in mijn vakgebied, weet hoe ik de verbintenis maak, de aansluiting vind en de vertaling kan maken van mijn specialiteit naar ontwikkelingen in mijn omgeving. Ik gebruik mijn unieke T-profiel in combinatie met mijn authenticiteit om net als een ondernemer een eigen ‘niche’ te creëren en zo een waardevolle bijdrage te leveren aan de samenleving.

Attitude 4: Ik deel mijn kennis.
Deze tijd biedt ongekende mogelijkheden om kennis toegankelijk te maken, met name via netwerken op het internet. Het publiek maken van kennis is een uitnodiging voor anderen erop te reageren en de informatie te bewerken en uit te proberen. De etiquette schrijft voor dat er een evenwicht is tussen geven en nemen. Als ik geef, heb ik het recht gebruik te maken van wat anderen openbaar publiceren. Waar dat relevant is communiceer ik over mijn ervaringen met het materiaal van anderen, wat een bijdrage kan leveren aan een betere kwaliteit. Ik deel niet alleen de eindresultaten van mijn werk, maar publiceer ook halffabrikaten. Die leveren dé respons van anderen op om te komen tot eindproducten. Deze co-creatie staat haaks op de traditionele houding van het beschermen van kennis.

Attitude 5: Ik werk als een onderzoeker.
Ik experimenteer, doe onderzoek naar mijn experimenten en naar de effectiviteit en efficiëntie van mijn werk, ik evalueer en deel de resultaten. De conclusies - lees: leeropbrengst - vertaal ik in concrete verbeteringen, die op hun beurt weer getoetst en geëvalueerd worden. Dit is een cyclisch proces. Ook mijn aanpak van het leren zelf toets ik voortdurend. Zo ontdek ik hoe ik het meest effectief leer. Praktijkonderzoek en ‘practice development’ zijn niet voor niets in opkomst. Het zijn waardevolle gereedschappen om grip te krijgen op de grillige werkelijkheid. Veel van de belangrijke vraagstukken kan ik niet alleen oplossen. Ik onderzoek waar nodig en waar mogelijk met anderen. Samen werken we zo aan creatieve oplossingen voor de soms weerbarstige alledaagse praktijk.

Attitude 6: Ik durf te kiezen.
De beschikbaarheid van informatie en van nieuwe technologieën en visies is enorm. Ik kan niet alles tot me nemen, niet alles uitproberen, en dus zal ik keuzes moeten maken. Keuzes maken betekent ook ‘nee’ zeggen tegen waar ik niet voor kies. Dat is niet altijd gemakkelijk, want ik weet natuurlijk niet altijd van tevoren waar ik precies ‘nee’ tegen zeg. Methodiek X, aanpak Y en strategie Z... wat klinken die allemaal interessant! Het durven maken van bewuste, weloverwogen keuzes is misschien wel een van de belangrijkste nieuwe competenties voor de moderne kenniswerker. Waar dat relevant is laat ik toeval toe, laat ik het lot voor me kiezen, omdat dat kan leiden tot een bijzondere verrijking van mijn palet aan kennis en ervaring.

Attitude 7: Ik focus op mijn passie.
Leven als kenniswerker kost veel energie. Er is zoveel om bij te houden, om te overdenken, om uit te proberen... en je bent nooit klaar. Nooit klaar! Dat houd ik alleen vol als ik gemotiveerd door passie mijn werk blijf doen. Voor mij geen ‘9 tot 5’-mentaliteit. Ik heb niet alles over voor de zekerheid over mijn salaris en mijn toekomst. Ik besef dat ik van buitenaf voortdurend afgeleid word van mijn passie. Door nieuwe regeltjes op het werk, door protocollen, door verschuiving in de werkzaamheden. Soms moet ik dan ook vechten en duidelijk aangeven waar mijn grenzen liggen. Ik zoek de betekenis in en van mijn werk en vraag me regelmatig af wat mijn belangrijkste drijfveer is. Ik ben bewust van welke activiteiten in het werk ik écht kan genieten. Ik vind geluk ín mijn werk, in het werken met kennis, maar vooral ook door mijn passie te delen met de mensen in mijn omgeving en netwerk...

Aanvulling 9-12-2008: Dit artikel is opgenomen als epiloog in mijn interviewbundel over eigentijds onderwijs 'Nu leren voor morgen'. De bundel bevat gesprekken met onder anderen Luc Stevens, Ad Verbrugge, Mathieu Weggeman, Doekle Terpstra, Adjiedj Bakas en Martine Delfos.