Wat hebben kinderen nodig voor het digitale tijdperk?

Gejubel aan de ene kant (Jeroen Boschma, Don Tapscott), zorgen aan de andere kant (Richard Watson, Nick Carr)... beide kampen lijken het erover eens dat digitale technologie en digitale toepassingen invloed hebben op ons plastische brein. Wetenschappers zijn het er in elk geval aardig over eens: als je bepaalde activiteiten veel doet, past je brein zich daarop aan. Zie daarvoor ook mijn artikel over hersenen en leren. De vraag is of het erg is wat digitale technologie met onze breinen doet en wat op de langere termijn de positieve en de kwalijke gevolgen zijn voor de mens en de samenleving.

Je kunt bij bovenstaande ook een andere benadering kiezen met de vraag:

Wat hebben kinderen nodig om optimaal te functioneren in het digitale tijdperk?

Ik vind dat een fascinerende vraag en heb daar ook al wel een aantal ideeën over. Zo denk ik dat we kinderen moeten leren plannen en focussen. In het digitale tijdperk ligt afleiding op de loer. Het is een kunst om je activiteiten met volle aandacht te doen en zo een toestand van optimaal presteren ('flow', zo je wilt) te bereiken.

Een andere competentie die belangrijk wordt is het maken van keuzes. We leven in een tijd van overvloed, zeker als het gaat om informatie en entertainment. Hoe maak je keuzes die je verder brengen, gelukkiger maken, echt plezier of welzijn opleveren?

Leren verbinden is ook een belangrijke. Hoe maak je relevante, zinvolle connecties tussen al die mensen die je kunt bereiken en tussen al die beschikbare informatie, zodat creatieve, zinvolle, nieuwe ideeën, producten, diensten ontstaan?

Leren samenwerken betekent je dienstbaar maken als leider of als volger aan een groter doel op basis van jouw unieke bijdrage. Het digitale tijdperk maakt samenwerking over fysieke grenzen, maar ook over de grenzen van kennisdomeinen gemakkelijker. Maar hoe doe je dat op een productieve manier?

Leren reflecteren is ook zo'n belangrijke. Het digitale tijdperk staat voor snelle veranderingen op alle gebieden. Je bewust zijn hoe je je als persoon tot die veranderingen wilt verhouden is een voorwaarde voor persoonlijke welzijn en welvaart. Daarmee hangt ook samen dat je moet leren leren om een leven lang te kunnen participeren.

En dan heb je nog het leren autonoom denken. De commercie en de media, maar ook de wetenschap, beïnvloeden ons voortdurend via de digitale kanalen. We hebben behoefte aan onafhankelijke denkers die kritisch kunnen zijn en uit gebaande denkpaden kunnen treden. (Vanuit deze gedachte kwam ik op het filosofische en denkvragenspel 'Een hand die klapt'.)

Tot slot hebben we ook simpelweg kennis nodig. Watson stelt terecht dat het verschil tussen mens en computer is dat de mens unieke connecties kan maken tussen brokjes kennis. Maar dan moeten die brokjes kennis wel beschikbaar zijn in je brein. Je kunt fantastische competenties ontwikkelen om van Lego de mooiste bouwwerken te maken. Maar je hebt dan wel Lego-blokjes nodig om ze ook daadwerkelijk te realiseren.

Ben ik dan nog wat vergeten?