Ghostbuster: schijnveiligheid en valse beloften

"Sluit u aan bij de kruistocht tegen cyber pesten en cyber misbruik en bescherm de leerlingen van uw school tegen de gevaren van Social Media." Deze zin is afkomstig van de website Ghostbuster.org. De organisatie achter de website gaat op 15 januari een gratis 'softwareprogramma' lanceren. Met als claim dat kinderen minder gevaar gaan lopen bij het gebruik van sociale media. Eric Redegeld en Erno Mijland namen de website onder de loep. 

We begrijpen uit de informatie dat de software van Ghostbuster op een computer geïnstalleerd wordt en dat vervolgens kinderen die deze computer gebruiken beschermd worden, bijvoorbeeld bij situaties van cyberpesten of als ze benaderd worden door loverboys. Kinderen kunnen bij vervelende ervaringen op een knop drukken, waarna bijvoorbeeld de ouders gewaarschuwd worden. Wat de software verder precies doet wordt niet goed duidelijk.

Wij hebben ernstige bedenkingen bij de claims die Ghostbuster maakt.

Kritisch kijken

Allereerst doet de website bij ons alle bellen rinkelen, waarvan we willen dat die gaan rinkelen als onze kinderen een dergelijke website tegenkomen. Erno: "We leren leerlingen kritisch te kijken naar wat ze op het internet wordt verteld en aangeboden. Als we de website van Ghostbuster bekijken zien we allereerst veel rammelende tekst, vol met taalfouten. Alsof een Engelstalige tekst kritiekloos met Google Translate is vertaald. Altijd een signaal om extra alert te zijn. Daarnaast komen we in de tekst claims tegen die niet realistisch zijn. Zo stellen de makers: 'Twitterberichten komen (...) niet meer in zoekmachines terecht.' We weten van Twitter, Facebook en andere sociale media-platformen dat het publiekelijk verspreiden van eenmaal gedeelde informatie niet te voorkomen is. Een in vertrouwen gedeelde foto kan altijd door de ontvanger worden doorgeplaatst op een openbaar platform. En dus zijn we heel benieuwd hoe de software een en ander kan voorkomen. In de teksten lijkt vooral ingespeeld te worden op de angsten die er bestaan over sociale media onder ouders en leraren die minder goed thuis zijn in de materie. Dat dient geen enkel doel. Angst is een slechte raadgever. Verder betreft het software voor op de computer. Kinderen gebruiken sociale media echter vooral op hun smartphone of op een tablet en menig huis staat tegenwoordig vol met computers. Hoe gaat dat werken? Tot slot: de software wordt gratis aangeboden. We leren kinderen zich altijd de vraag te stellen waarom iets gratis is. Een antwoord op die vraag vinden we niet op de website van de organisatie."

Leren omgaan met
Een andere bedenking is dat je niet met alleen een stukje software kinderen kunt beschermen tegen de potentiële gevaren van sociale media. Eric: "Wij leren de kinderen op de Zevensprong Almere structureel omgaan met alle nieuwe media. Ons motto is: 'Alles wat een kind nodig heeft om vanuit het klein, in een vertrouwde en boeiende omgeving, te bouwen aan een grote toekomst.' Op school werken we al sinds 2003 succesvol zonder enige filtering of blokkade. Sinds die tijd werken we vanaf groep 4 tot en met 8 aan de ict-vaardigheden van de leerlingen: het heeft van de kinderen wakkere internauten gemaakt. We moeten wel zelf constant in beweging blijven om de aansluiting te houden bij de actualiteit. Het is heel simpel: we leren kinderen om zich veilig te bewegen in het verkeer, we leren ze goed schrijven en rekenen. Je weg vinden in de digitale wereld hoort daarbij. Mediawijsheid leer je niet met software, maar door zelf te leren nadenken en dat te blijven doen.'

Blijven nadenken

We zijn benieuwd naar de werking van de software. Hoe worden berichten tegengehouden, hoe controleer je wie wie is, hoe open is het gebruik van de sociale netwerken nog? Eric: "Ik chat al jaren (met toestemming) met de kinderen op mijn school en dan echt niet alleen maar als meester Eric. We werken met Habbo Hotel, Panfu, Twitter, Facebook, MSN enzovoort. Ik heb ondertussen 33 nicknames en gebruik deze op een educatieve manier om de kinderen bewust te laten worden van het feit dat ze altijd moeten blijven nadenken.

Een uitnodiging aan de makers

We zijn er niet op uit initiatieven plat te branden die op zich een lovenswaardig doel hebben: het beschermen van onze kinderen. We vinden wel dat je reëel moet zijn en niet iets moet beloven dat je niet waar kunt maken. We nodigen de makers van Ghostbusters graag uit meer uitleg te geven en te reageren op de hierboven gestelde vragen.

Erno Mijland (trainer/adviseur/onderwijsjournalist) en
Eric Redegeld (mediacoach/ict-coördinator)

Deze blog is tot stand gekomen naar aanleiding van een discussie in de community Sociale media in het onderwijs op Google+. De auteurs hebben de tekst gezamenlijk geschreven door te werken met Titanpad.com.

Naschrift 24-1
Op de NOT heb ik een verhelderend gesprek gehad met Erik Backer van Ghostbuster.org. In het kort komt het hierop neer: in het programma lees je als ouder de sociale media-accounts van je kinderen in. Op dit moment zijn Twitter en Facebook beschikbaar. Je krijgt hierop vrijblijvend advies over het verbeteren van de veiligheidsinstellingen.
Er zit ook een systeem in van 'verified' profielen: in je webbrowser zie je een groen vinkje als de betrokkene 'verified' is. Gebruikers van het systeem werken samen aan het verificeren van profielen. Het websysteem biedt ook de gelegenheid als gebruiker meldingen te doen van vervelende ervaringen. Deze worden met een screenshot doorgestuurd naar de beheerders (ouders of de school) of bij ernstige gevallen direct naar de politie.
Ik heb ook antwoord gekregen op de vraag naar het verdienmodel. Scholen kunnen het systeem aanschaffen tegen betaling. Ze kunnen dan een coördinerende rol oppakken.
Backer geeft aan dat het systeem vertaald is vanuit het Engels en aangepast is aan de Nederlandse situatie. Daartoe is overleg geweest onder andere met justitie.
De rommelige teksten op de website zijn een gevolg van haastwerk, geeft Backer aan. Het systeem is nog niet beschikbaar voor Apple-systemen, tablets en smartphones, maar versies voor deze platforms zitten in de planning.

Ik ben er ondanks de nadere toelichting nog steeds niet van overtuigd dat Ghostbuster een gedegen oplossing biedt voor online pesten, ongewenste intimiteiten en andere problemen die zich voordoen op sociale media. Hooguit is dat een kleine bijdrage. Dat erkent Backer overigens, onder het motto: als we een slachtoffer kunnen voorkomen is dat al de moeite waard.
Het succes van het systeem is daarbij afhankelijk van de vraag of veel mensen de software gaan gebruiken én of ouders en scholen intensief willen gaan beheren.