Topwerk voor Pallegonië

Wat is de munteenheid van Pallegonië, hoe klinkt het volkslied en wat is typerend voor de architectuur in dit land? Nee, Googlen helpt niet. Pallegonië bestaat namelijk niet echt. De opdracht aan de leerlingen van de plusklas van openbare basisschool ‘t Palet in Diemen is alles zelf te bedenken. Ze werken daarbij samen in VAL Junior Excellent, een product waarmee Innofun op 28 maart de IPON Award 2012 binnenhaalde. Onderstaand artikel verscheen eerder in tijdschrift Talent. Bij wijze van felicitatie een herpublicatie...

Zelf een landkaart bedenken van Pallegonië.

Het is vrijdagochtend. Negen slimme groep achters van de school komen bij elkaar in de mediatheek. Rebecca, leerlinge van De Octopus, een andere school in Diemen, schuift ook aan. Samen vormen ze een plusklas met een missie. De groep test gedurende enkele maanden een nieuw onderwijsconcept voor hoogbegaafde leerlingen: VAL Junior Excellent. Ze nemen hun taak uiterst serieus. Aan het eind van de ochtend vraagt Heidi Visser van Innofun of de leerlingen nog bijzonderheden zijn tegengekomen. Er gaan meteen vingers de lucht in. ‘Bij de Powerpoint-viewer werken de bewegende woorden niet.’

Gezamenlijke website
Het grootste deel van de ochtend staat in het teken van inzicht krijgen in het leerproces en in de eindproducten. De leerlingen hebben de afgelopen periode dan ook aan een echte opdracht gewerkt: het samenstellen van een gezamenlijke website over het land Pallegonië. Daarvoor werken de leerlingen individueel aan acht deelopdrachten, waarbij ze onderwerpen voor de website bedenken, zoals de vlag en de kaart van het land en een inheems dier. Zo beschrijft Sonny de afbeelding van een dier dat hij heeft samengesteld uit onderdelen van verschillende dieren: ‘De Pallegonische vleermuis leeft in het oosten van het land. Het werd vroeger beschouwd als een mythisch wezen.’ De leerlingen plaatsen regelmatig hun halffabrikaten in de digitale omgeving. Daar kunnen ze elkaars werk waarderen, elkaar tips geven of vragen stellen met de bedoeling de producten te verbeteren. Wie tevreden is over zijn product, kan het voordragen als Topwerk. Aan het eind van het traject kiest de groep per onderdeel welk Topwerk op de gezamenlijke website gepubliceerd gaat worden.

Denken en bedenken
Begeleidster van deze plusklas Willeke Rol vindt VAL Junior Excellent erg geschikt voor hoogbegaafde leerlingen. ‘Het onderliggende concept zit goed in elkaar. De opdrachten zijn uitdagend en creatief. Omdat ze zelf dingen moeten bedenken, worden ze aan het denken gezet. Bovendien leren ze zelfstandiger werken en elkaar feedback geven op een opbouwende manier. De meesten vinden het werken met de computer ook erg leuk.’ Voor Rol was de manier van begeleiden even wennen. ‘Je moet meer op afstand blijven. Je bent er vooral om te monitoren en het proces bij te sturen als dat nodig is. Dan stimuleer je ze bijvoorbeeld om elkaar meer bruikbare tips en aanbevelingen te geven of maak je een opmerking als het taalgebruik slordig of grof is.’ Ook voor de leerlingen is de manier van werken anders dan ze gewend zijn. Rol: ‘Leerlingen moet zelf hun leerdoelen formuleren. Dat is nieuw voor ze. Ook het geven van opbouwende kritiek gaat niet vanzelf.’

Tijd- en plaatsonafhankelijk
Een van de gedachten achter VAL Junior Excellent is dat leerlingen tijd- en plaatsonafhankelijk samen kunnen werken. In de praktijk betekent dat bijvoorbeeld dat Rebecca op haar eigen school kan inloggen om aan de opdrachten te werken. Ook kunnen leerlingen thuis werken in de digitale omgeving. Behoort een volledig virtuele plusklas hiermee tot de mogelijkheden? ‘Nee’, vindt Rol, ‘het werkt alleen als je ook regelmatig fysiek bij elkaar komt. Je moet elkaar echt kennen. Voor het bespreken van de voortgang en het proces moet je elkaar in de ogen kunnen kijken.’ VAL Junior Excellent is nog volop in ontwikkeling, constateert Rol. ‘De makers staan daarbij erg open voor de feedback van de kinderen en van mij. Zo heb ik de suggestie gedaan om tips die je hebt ontvangen direct na het opstarten te tonen in het beginscherm. Nu zien leerlingen die tips vaak pas als ze klaar zijn met de opdracht of helemaal niet. Als het gaat om technische zaken is de helpdesk goed bereikbaar. Er wordt snel gereageerd op probleempjes.’

Bespreking van de Topwerken.
Links begeleidster Willeke Rol.

Topwerk!
En dan is het tijd om met de groep bij elkaar te komen. De digitale omgeving wordt op het schoolbord geprojecteerd, zodat er gezamenlijk overlegd kan worden over de producten die gemaakt zijn. Rol en Visser vragen wie een Topwerk besproken wil hebben. De laatste tips worden uitgewisseld: ‘Ik zou nog uitleg bij de vlag geven over wat de symbolen betekenen.’ Welk kunstwerk zal er op de gezamenlijke website geplaatst worden? En wordt ‘pazamelen’ de nationale sport van Pallegonië? Binnenkort zal de rest van de school alles weten over dit bijzondere land...

Leerlingen aan het woord...

‘Ik kom een keer in de week naar deze school. Op mijn school is geen plusklas, daarvoor zijn te weinig leerlingen. Het werken in VAL Junior vind ik leuk, vooral dat je je fantasie mag gebruiken. Ik heb al tips gegeven aan andere leerlingen, bijvoorbeeld over welk programma ze het beste kunnen gebruiken voor het maken van een opdracht. Het geven van complimenten is gemakkelijker dan te zeggen dat je iets niet goed vindt. Ik heb mijn vlag als Topwerk opgegeven. Daar heb ik de meeste energie in zitten.’ (Rebecca, 12 jaar, rechts op de foto)

‘Ik werk graag op de computer. Voor de opdrachten over Pallegonië heb ik al met Paint, PowerPoint, Word, MovieMaker en het internet gewerkt. Wat je leert van een opdracht over een fantasieland? Als je een munteenheid moet bedenken van zo’n land, leer je hoe geld werkt. Je moet ook bedenken hoe politieke systeem werkt. En nu ben ik bezig met de architectuur. Ik maak een typisch Pallegonisch huis. Dan moet je bedenken welke materialen de Pallegoniërs vaak gebruiken en welke stijl het huis moet hebben.’ (Sonny, 12 jaar, links op de foto)

VAL Junior Excellent Virtual Action Learning (VAL) is een didactisch concept waarbij leerlingen werken aan eigen leerdoelen en gezamenlijke eindproducten. In de bijbehorende digitale Virtual Learning Community (VLC) worden tussen- en eindproducten opgeslagen. In deze veilige, digitale omgeving met een Hyves-achtige look and feel geven leerlingen elkaar feedback. De VLC biedt een besloten omgeving voor een groep of klas. Leerlingen kunnen hierin niet een-op-een chatten. Ze communiceren via een forum, waarbij iedereen kan meepraten en meedenken. Dat stelt eisen aan de veiligheid en het onderlinge vertrouwen in de groep. De leerkracht heeft de rol van moderator. Leerlingen zijn tijdens de opdrachten niet alleen maar met de computer aan het werk. Voor ongeveer een derde deel van de werkzaamheden zijn ze met andere middelen en activiteiten in touw. Er is ruimte voor verschillende verwerkingsvormen. Ieder kind kan zo een keer een topprestatie leveren. In alle modules van VAL Junior doorlopen de leerlingen een vaste structuur van twaalf stappen, zoals het vaststellen van wat het eindproduct zal zijn en welke eisen je eraan stelt, beschrijven wat je gaat doen en reflecteren op elkaars halffabricaten en eindproducten. VAL Junior is de basisschooleditie van het concept, VAL Junior Excellent bedient daarbij de hoogbegaafde leerling.