Onze taal is een blokkendoos. Met woorden en woorddelen kun je oneindig combineren. Zo maken we oneindig veel unieke zinnen, maar kunnen we ook nieuwe woorden samenstellen. Da's handig want het komt soms voor dat er geen woord beschikbaar is om kernachtig uit te drukken wat je wilt zeggen. Zo'n nieuw woord heet een neologisme. Woordenboekmakers smullen ervan, zo blijkt uit de erg geestige talk van Erin McKean op TED.
In mijn taalgebruik ben ik voor een stukje opgevoed door Koot en Bie, de meesters van het nieuwe woord. Ze bedachten woorden als geilneef, doemdenker en positivo, allemaal woorden die uiteindelijk de weg naar het woordenboek hebben gevonden. Ook politici doen vaak pogingen: soms aardig (100-dagentournee), vaker niet (krachtwijk).
Dit zijn enkele neologismen die ik afgelopen jaren heb opgeschreven.
- In 1998 gebruikte ik voor zover ik kan nagaan als eerste het woord multilineariteit. Hypertekst (aan elkaar gelinkt stukjes informatie) maken het mogelijk een digitale bron langs meerdere routes doorlopen. Dat vertelt iets anders dan het vaker gebruikte nonlineariteit.
- Trappengrap is de vertaling van het Duitse Treppenwitz. Ik was die vertaling nog niet tegengekomen.
- Toevalligisatie is het bewust inbrengen van toeval als tegenhanger voor bewust kiezen. Geen mooi woord eigenlijk (het Engels heeft 'randomize').
- Deze week had ik het nog over de overbebording van de Nederlandse wegen.
Wat zijn de eisen aan een goed nieuw woord?
- Er is vraag naar/behoefte aan (vaak door nieuwe ontwikkelingen/veranderende tijdgeest).
- De best denkbare beschrijving met beschikbare woorden is nogal omslachtig.
- Het is gemaakt volgens de regels van de morfologie.
- De betekenis is meteen duidelijk of snel duidelijk te maken.
- Het bekt lekker.
Waar zou jij wel een woord voor willen hebben? Wat vind jij mooie nieuwe woorden?
Een 'blijgaan' vind ik een mooie verbetering van mijn dyslectische dochter toen ze 3 was, voor het woord 'glijbaan'.
BeantwoordenVerwijderenpeterter