15 ideeën om leerlingen aan het werk te zetten

Meer eigenaarschap bij de leerling. Werkdruk verminderen voor de leerkracht. Beter gebruik maken van de kennis van leerlingen. Samen de school maken en zo werken aan een positief pedagogisch klimaat. Er zijn genoeg redenen te bedenken om leerlingen meer actief te maken, ze aan het werk te zetten. Vanuit het idee dat een leerling geen consument is, en de school geen leverancier, maar dat leerkrachten én leerlingen actief lid zijn van een lerende gemeenschap. Vijftien ideeën om leerlingen aan het werk te zetten, met voorbeelden en verwijzingen.

1. Zet leerlingen in bij de communicatie vanuit school. Zo maken leerlingen van basisschool De Doelakkers in Hilvarenbeek (onder begeleiding) een schooljournaal in video.
2. Meer doen met 'flipping the classroom', maar geen tijd, zin of talent om goede instructiefilmpjes te maken? Laat leerlingen de geleerde stof verwerken tot een filmpje. Het beste filmpje kun je later inzetten voor (herhaalde) instructie.
3. Laat leerlingen elkaars werk nakijken en beoordelen: van eenvoudig controleren of antwoorden bij een toets goed of fout zijn tot en met elkaar feedback geven ('peer feedback').
4. Geef leerlingen een rol bij (de voorbereiding van) de open dag van de school. Wat vinden zij fijn aan de school? 
5. Laat leerlingen dingen regelen voor de school, bijvoorbeeld via een actieve leerlingenraad. Er zijn leuke voorbeelden, bijvoorbeeld waarbij zo'n raad een budget krijgt om een speeltoestel voor het schoolplein te regelen. Laat ze zelf kiezen en begroten, hun keuzes verantwoorden. Leerzaam! Mijn dochter mocht ooit op de basisschool samen met een medeleerling een inleverpunt voor lege batterijen regelen op school. Ze moesten zelf uitzoeken hoe, een plan van aanpak schrijven, afspraken maken met de directeur en zelf de publiciteit regelen (een stukje in de schoolkrant én het huis-aan-huisblad). De leerkracht volgde het proces, gaf hier en daar tips, maar liet ze het vooral zelf uitzoeken. Nog een voorbeeld: Jip (10) onderzocht de inrichting van een actieve zone op het schoolplein van De Botter in Ridderkerk. Lees het artikel op Blendle (betaald lezen). 
6. Stel een ict-helpdesk samen van leerlingen met talent voor en kennis van alles wat met computers te maken heeft. Loopt een leerkracht vast met de PC, het digibord of een device in de klas, dan wordt eerst geprobeerd of een helpdesk-leerling het probleem kan oplossen. Voor meer ideeën over het gebruiken van de ict-leer-kracht van leerlingen, lees de brochure uit 2012 van Kennisnet.
7. Oudere leerlingen helpen jongere leerlingen, leerlingen met extra talent voor een onderwerp helpen leerlingen die moeite hebben met datzelfde onderwerp. Tutorleren (of 'Peer teaching') heeft veel voordelen: het ontlast de leerkracht, het kan bijdragen aan het pedagogisch klimaat en leerlingen hebben soms op cognitief niveau gemakkelijker aansluiting bij elkaar. Lees o.a. dit artikel van Paul Kirschner, die ook enkele kanttekeningen plaatst.
8. Laat leerlingen toetsen maken over de lesstof, bijvoorbeeld met digitale werkvormen als Kahoot of Plickers. Of, zoals Arie van Deursen in het hoger onderwijs doet, laat studenten toetsvragen bedenken. Hij verwerkt ze zelf tot een gedegen toets, maar er is dan al enig voorwerk gedaan.
9. Laat een groepje leerlingen de sociale media accounts van de school bijhouden, uiteraard op basis van goede afspraken en monitoring. Naast het plaatsen van updates, kun je ook denken aan het beantwoorden van (eenvoudige) vragen die binnenkomen via sociale media. 
10. Ik kom nog wel eens op scholen - meer in het VO dan in het PO overigens - waar het een troep is (lege verpakkingen op de grond, vieze ramen, toiletten met sporen van gebruik). De school en de ruimtes in de school schoonmaken moet professioneel gebeuren, maar het is ook belangrijk niet alle verantwoordelijkheid voor een frisse school weg te halen bij de gebruikers. Kies een positieve aanpak, dus niet alleen corvee als straf voor slecht gedrag.
11. Geef leerlingen een rol bij een studiedag voor medewerkers. Ik ben de afgelopen jaren mooie voorbeelden tegengekomen, zoals een volledig door leerlingen ingevuld workshopprogramma tijdens een studiedag over sociale media. Maar denk ook aan: verslaglegging, technische ondersteuning, een leerlingpanel, samengesteld rond een bepaald vraagstuk.
12. Schoolreis of excursie op het programma: laat leerlingen de voorbereidingen doen, eventueel ook de bestemming kiezen op basis van een helder kader (budget, praktische eisen).
13. Zoeken naar en vastleggen van bruikbare bronnen op het internet kan soms veel werk zijn. Denk aan het beoordelen van al die filmpjes uit het zoekresultaat op YouTube of het vinden van rechtenvrije beelden voor een digibordpresentatie over zoogdieren. Laat leerlingen zoeken. Ze zijn met meer, dus vinden meer. En het is meteen een mooie aanleiding om aandacht te besteden aan zoekstrategieën, bronvermelding en bronnen beoordelen... ofwel: mediawijsheid. 
14. Betrek ouders via de leerlingen. Wat zou jouw vader of jouw moeder kunnen betekenen voor de school. 
15. Vorig jaar bedacht ik het begrip 'leerlinginspectie'. Het idee: geef een panel van een leerlingen een specifieke kijkopdracht en stuur ze de school in, waarna ze een rapportage maken van hun bevindingen. Thema's kunnen zijn: veiligheid, sfeer, gezondheid enzovoort. Mijn idee is dat leerlingen andere dingen zien dan volwassenen / professionals, dingen die wel eens erg belangrijk zouden kunnen zijn. Interesse om dit idee voor je school uit te werken? Neem even contact op!

Ervaringen, aanvullende ideeën? Laat een reactie achter!