Robot of mens: wie neemt de regie?

Daan Legrand, Rick Vermulst en NAO-robot Charlie, die
onder andere spraak en gezichten kan herkennen.

Technologie komt steeds dichterbij. Letterlijk. Dat stellen Rinie van Est en de co-auteurs van de publicatie 'Intieme technologie. De slag om ons lichaam en gedrag', uitgegeven door en als pdf-bestand gratis verkrijgbaar bij het Rathenau Instituut.

In de publicatie worden drie ontwikkelingen besproken:

• de mens krijgt steeds meer weg van een machine: wat stuk gaat wordt gemaakt of vervangen, steeds vaker ook met niet-biologische componenten (Deep Brain Stimulation, CI-implantaat)
• de machine staat steeds vaker tussen mensen in en bepaalt daarmee de interactie (informatie-overvloed en communicatiemedia)
• de machine wordt mensachtiger (robots)

Deze ontwikkelingen bieden enorme kansen bieden, maar er zijn ook risico's aan verbonden. De auteurs vinden dat we als mensheid aan de slag moeten om na te denken over onze grenzen en onze wensen:

'Hoe dichtbij mag technologie komen? En ook: hoe ver laten we technologie gaan?'

Het boek maakt duidelijk dat we in de nabije toekomst moeilijke keuzes zullen moeten maken. Zelf vind ik bijvoorbeeld een hele lastige dat we steeds meer (vooraf) weten over hoe het ervoor staat met onze gezondheid. Zeker, weten dat je een grote kans loopt om ziek te worden, biedt mogelijkheden om preventieve maatregelen te nemen. Maar diezelfde wetenschap kan ook de kwaliteit van je leven negatief beïnvloeden door de zorgen die het met zich mee brengt. 

Ook ontstaan er moeilijk te beteugelen krachten: verzekeraars die eisen zullen stellen aan cliënten om door allerlei metingen risico's in beeld te brengen en staten die hun soldaten niet in gevaar willen brengen en daardoor drones op vijandige staten afsturen. Het doden op afstand komt dan akelig dicht bij het spelen van een video game. Andere zorgen zijn er over onze privacy, het eigenaarschap van onze persoonlijke gegevens en het negatieve effect van intensief computergebruik op onze sociale en emotionele vaardigheden en onze aandacht.

Wat we kunnen bedenken zullen we bedenken. Wegdenken of negeren is geen optie. Wel kunnen we de regie pakken. Voor het onderwijs betekent dat volgens mij drie dingen:

1. Veel aandacht geven aan kwaliteiten die ons menselijk maken.
2. Jongeren leren de regie te houden over hun keuzes.
3. Jongeren het gereedschap geven om straks als burger met elkaar een waardevolle samenleving te vormen, waarin technologie dienend is aan de mens in plaats van andersom.