Dansen met robots: de toekomst van de arbeidsmarkt

Onder invloed van de snelle ontwikkelingen in de technologie maakt de arbeidsmarkt momenteel een snelle en ingrijpende transitie door. Robots en computers nemen steeds meer werk van ons over.

Dat wil echt niet zeggen dat we uiteindelijk allemaal werkloos worden, stellen Frank Levy en Richard Murnane in het rapport Dancing with Robots. Wel dat er beroepen verdwijnen of van karakter veranderen en dat er nieuwe beroepen ontstaan. Onderwijs heeft als taak jonge mensen op die veranderende arbeidsmarkt voor te bereiden.

Levy en Murname beschrijven in het rapport vijf typen taken in beroepen:

• Het oplossen van problemen die niet aan een bepaalde structuur voldoen: wat doet een automonteur als geen enkele meting de oorzaak van een mechanisch probleem aan kan wijzen? 
• Werken met nieuwe informatie: hoe maak je gebruik van een nieuwe technologie in je werk, om dat werk beter of aangenamer te maken?
• Niet-routinematige manuele taken: het schoonmaken van een kantoor, waarbij de schoonmaker voortdurend beoordeelt en keuzes maakt.
• Routinematige cognitieve taken, zoals het verwerken van betalingsopdrachten bij een bank.
• Routinematige manuele taken, zoals het monteren van een ruit in een nieuwe auto.

Technologie neemt routinematige manuele taken van de mens over. Dat is geen nieuws. Relatief nieuw is wel dat steeds vaker ook routinematige cognitieve taken worden overgenomen. Computers kunnen immers steeds beter grote hoeveelheden informatie volgens een set regels analyseren en er nieuwe informatie uit genereren. Ontwikkelingen als de zelfrijdende auto of geautomatiseerde helpdesks (zie bijvoorbeeld deze van Tele2) zijn hier voorbeelden van.

Dat de grootste groei zit in de eerste twee typen werk, zal je niet verrassen. Interessant is dat het rapport laat zien dat beroepen die traditioneel bestonden uit routinematige cognitieve taken van inhoud aan het veranderen zijn. Zo schrappen banken de banen van grote aantallen baliemedewerkers. Veel routinematige cognitieve taken zijn immers de laatste jaren geautomatiseerd of worden door de klanten zelf gedaan. De baliemedewerkers die overblijven zullen vooral te maken krijgen met problemen die niet aan een bepaalde structuur voldoen. De inhoud van hun werk verandert en dat vraagt andere competenties.

Om te bedenken hoe de beroepenwereld beïnvloed wordt door technologie, moeten we een analyse maken van waar computers sterk in zijn en waar de mens juist sterk in is. De titel van het document vertelt dat we niet alleen moeten denken aan substitutie: de mens wordt vervangen door de computer. Het wordt juist belangrijk om een idee te hebben van hoe je technologie in kunt zetten om met name de eerste twee typen werk goed te kunnen doen. De auteurs geven het voorbeeld van de loodgieter die in een oud huis een probleem tegenkomt dat niet op te lossen is met de huidige materialen of technieken. De combinatie van vakkennis en het slim kunnen raadplegen van vakgenoten en bronnen op het internet kan dan leiden tot een oplossing. Met dit soort voorbeelden laten de auteurs zien dat de 21e eeuwse vaardigheden niet alleen van belang zijn voor de hoger opgeleide kenniswerkers van morgen.

Het rapport geeft helaas slechts globaal enkele aanbevelingen voor onderwijs, met name voor het Amerikaanse onderwijssysteem.

Opvallend overigens dat de auteurs dezelfde metafoor gebruiken als Bennie Mols in zijn aanbevelenswaardige boek Turings Tango om de nadruk te leggen op de samenwerking tussen mens en machine, vanuit een analyse van de kwaliteiten van beiden.

(Met dank aan Rob Creemers die me attent maakte op het rapport. Gezamenlijk verzorgen we graag een dagdeel over dit onderwerp op uw school.)