Van beheersen naar faciliteren en voorleven

V.l.n.r. Frans Verouden, Harrie van Hoof, Ellen Visser,
Raf Daenen en Ed van de Voort

Middelbeers is een kleine kern in de gemeente Oirschot. Hoewel ik geen geboren en getogen Beerzenaar ben, voel ik me meer dan thuis in de gemeenschap.

Een van de redenen daarvoor is dat we hier op een mooie manier levendigheid en leefbaarheid organiseren. We doen dat met zo weinig mogelijk structuur, in wisselende samenstellingen, op basis van het samenbrengen van talenten en gedrevenheid. Organiseren gaat hier organisch. 

Afgelopen jaren resulteerde dat onder andere in de organisatie van unieke culturele evenementen, zoals het Eerste Internationale Nachtburgemeesterscongres, het Hartje Zomer Festijn en de speelfilm In naam van de vader. Allemaal producties waaraan vele dorpsgenoten een steen of steentje hebben bijgedragen. Cultuur is een krachtige katalysator om ook andere doelen te bereiken. Samenhang, plezier, opvoeding. Zo proberen we met de Beerse Jutkampioenschappen de jeugd bewust te maken van het vele zwerfafval in de omgeving. Niet met het wijsvingertje, maar met een leuke activiteit.

Gisteren kwamen we met enkele bevlogen kartrekkers uit het dorp bij elkaar bij Raf Daenen, met Willem Vermeulen auteur van het boek 'Perspectief op een samenleving in crisis'. Op tafel een brunch én twee vragen: hoe zouden we andere gemeenschappen kunnen inspireren met onze ervaringen en hoe zouden we onze energie nog doelgerichter kunnen inzetten voor het beantwoorden van de grotere vragen die momenteel op ons afkomen?

Die grote vragen hebben te maken met de crisis, of beter gezegd: met de onderliggende transitie die onze samenleving doormaakt. Het oude systeem (de industriële samenleving) is niet meer te handhaven. De overheid wil de burger en organisaties willen hun medewerkers activeren. Meedoen, écht samen leven, échte waarde creëren en verantwoordelijkheid nemen, daar gaat het om!

Wie mee wil doen wordt echter al snel geconfronteerd met de vertegenwoordigers van het oude systeem die niet alleen vastzitten in het paradigma van meten, beheersen, aansturen, regels en protocollen, maar zich hierin zelfs nog sterker lijken vast te bijten. Uit angst, uit verantwoordelijkheidsgevoel. Dat werkt contraproductief, ontmoedigend voor al die mooie initiatieven van onderop. Niet dat die daardoor allemaal verloren gaan. Ik zie steeds meer groeperingen die de traditionele structuren succesvol weten te omzeilen. Met een knipoog zou je dit neo-anarchisme kunnen noemen: niet het afzetten tegen de macht (anarchisme) als leidraad, maar 'de macht' negeren om de dingen te doen die je belangrijk vindt.

Wat zouden organisaties en de overheid dan wel kunnen doen om burgers en medewerkers te activeren? Het begint bij drempels wegnemen, faciliteren en ruimte geven. Wie een positieve verandering voorstaat kan daarnaast vooral veel bereiken door 'voorleven'. Voorleven is een mooi Nederlands woord voor 'practice what you preach'. Laat als leider, als leidinggevende, als opvoeder in je doen en laten zien waar je voor staat. Of met de wijze woorden van Mahatma Gandhi: 'You must be the change you want to see in the world'.

Terug naar een kleine gemeenschap en de vragen die op tafel lagen. Met de voorbeelden uit het boek van Raf en Willem en het online delen van ervaringen en kennis kunnen we inspireren. Daar hoort altijd een 'disclaimer' bij: wat in de ene situatie werkt, hoeft dat niet te doen in een andere situatie. We blaten liever niet als marketeers over het 'Beers model'...

Wat betreft het doelgerichter inzetten van de energie denk ik er vooral aan nog meer te gaan doen met de kracht van de ontmoeting, juist tussen mensen die elkaar normaal gesproken niet zo gemakkelijk ontmoeten. Daar ontstaat innovatie en wederzijds begrip. Beide zijn keihard nodig. We hebben vernieuwende antwoorden nodig. En we zijn meer dan ooit én in toenemende mate afhankelijk van elkaar.

Mede geïnspireerd door de column 'Afdwingen' van Edwin de Bree.
Zie ook deze blog van Frans Verouden, Raf Daenen en Jan Snelders: Cultuur bevordert de kunst van het leven.