Zet alles op talent! Of is dat te gemakkelijk?

Talent en passie. Mooie woorden, onder andere uit het vocabulaire van de door mij zeer gewaardeerde Sir Ken Robinson. Als je doet waar je goed in bent én waar je van geniet kom je in je element. En daar presteer je op je allerbest.

Het is ook een belangrijke boodschap aan het onderwijs: steek niet alle tijd en energie in het wegwerken van achterstanden, maar richt je meer op waar kinderen goed in zijn. De wereld heeft behoefte aan uniek talent, niet aan eenheidsworst. John Moravec heeft daar een prachtig beeld bij van een tempex bakje met hersenen. De school levert volgens hem nog te vaak kiloknallers af in plaats van unieke dekseltjes die op dito potjes passen.

De kunst is echter om niet door te schieten van het ene uiterste naar het andere. 'Werken aan talent' en 'wegwerken van achterstanden' worden dan te gemakkelijk gehanteerd als tegenstrijdigheden. Dat is wat mij betreft te kort door de bocht en wel om twee redenen:

1. Om je unieke talent überhaupt in te kunnen zetten in dienst van de samenleving, heb je een minimum set aan competenties nodig. Kiezen voor talentontwikkeling geeft ons de uitdagende opdracht die set te definiëren. Wat moeten de burgers van morgen minimaal kennen en kunnen. Foutloos spellen? Rekenen zonder rekenmachine? Respectvol een gesprek kunnen voeren? Het gaat dan over burgerschap en over basiskennis. De ontwikkeling van allerlei 'canons' lijkt hier een bijdrage aan te willen leveren, maar die geven lang niet alle antwoorden. Zeker niet in het licht van een veranderende samenleving. Een van de lastige thema's in dit kader is nog dat van de leerbaarheid. Zie hiervoor mijn column op Onderwijs van Morgen.
2. Als je je talent hebt ontdekt en het verder gaat ontwikkelen, kom je in een league van gelijk getalenteerden. In de transparantie die de huidige wereld zo kenmerkt wordt gemakkelijk inzichtelijk hoe je kwaliteiten zich verhouden tot die van anderen. Kun je goed zingen? Meet je met andere zangers in The Voice of Holland of door je liedjes op YouTube te publiceren. Dit verhaal geldt niet alleen voor zingen. Schrijven, koken, verzorgen van mensen, dieren of planten: je zult regionaal, landelijk of zelfs wereldwijd moeten concurreren met meer talent dan ooit. Genadeloos worden daarbij achterstanden blootgelegd. Je kunt goed presenteren, verkopen, dansen of lassen, maar kun je dat ook ten opzichte van al die andere gemakkelijk vindbare talenten? Achterstanden wegwerken blijft dan een thema, al noem je het nu misschien finetuning. Die finetuning gaat een leven lang door en zodra je volwassen bent, ben je er grotendeels zelf voor verantwoordelijk. Ga er maar aanstaan!

Laten we het 'wegwerken van achterstanden' dus niet bij het grof vuil zetten, maar het herkaderen vanuit de gedachte dat we kinderen de dingen meegeven die ze echt nodig hebben én dat we met ze willen werken vanuit hun talenten. Bij dat laatste kunnen we 'wegwerken van achterstanden' misschien positiever formuleren als: jezelf continu uitdagen de lat telkens wat hoger te leggen.