Keuzevrijheid en de behoeften op de arbeidsmarkt

Ik wilde altijd journalist worden en had daarvoor waarschijnlijk het talent. Tijdens een spelletje Subbeteo (foto) speelde ik al radioverslaggever, later schreef ik voor de schoolkrant en op de middelbare school maakte ik met vrienden mijn eerste tijdschrift. Dus schreef ik me na de havo in voor de opleiding Journalistiek. Helaas, ik werd uitgeloot. En het jaar daarop ook. En het jaar daarop ook. Ondertussen deed ik met veel plezier de lerarenopleiding Nederlands-Engels. Nu ben ik zelfstandig ondernemer: ik verzorg workshops en trainingen in het onderwijs en schrijf voor onderwijsbladen. Het bloed is dus in mijn geval zowel gekropen waar het gaan kon, als waar het kennelijk niet gaan mocht.

Ik begreep het wel. Nederland kan niet een half miljoen journalisten aan het werk houden. Dus beperk je de mogelijkheden om journalistiek te studeren.

We hebben een geweldig dilemma met complicerende factoren: enerzijds willen we vrijheid in studie- en beroepskeuze voor onze jongeren, anderzijds willen we dat we dat tegemoet gekomen wordt aan de toekomstige behoeften van de arbeidsmarkt. En die complicerende factoren?

• Toekomstige behoeften op de arbeidsmarkt zijn verdomd moeilijk te voorspellen, zeker in de dynamische periode waarin we ons momenteel bevinden (globalisering, automatisering, demografie). De afgelopen decennia hebben we het over lerarentekorten gehad, maar er zijn ook periodes geweest dat pas afgestudeerde leraren nauwelijks een baan konden vinden.
• Door een numerus fixus kan - zeker als er sprake is van loting - kostbaar gemotiveerd talent verloren gaan. Anderzijds: door financiële prikkels voor studeren aan opleidingen voor potentiële tekortberoepen, trek je mogelijk minder gemotiveerde studenten aan, die zelfs na hun studie zomaar iets totaal anders zouden kunnen gaan doen. Weg investering.
• Keuzevrijheid kun je vergroten door opleidingen generalistischer te houden, maar de markt van de toekomst vraagt hoogstwaarschijnlijk juist ook om specialistisch opgeleide professionals.

Een actuele discussie - om het nog wat moeilijker te maken - is nog op welk niveau de startbekwaamheid moet liggen. Wil je professionals opleiden die al na twee jaar studeren aan de slag gaan, ervaring opdoen en dan terugkomen om hun opleiding vanuit praktijkervaring af te ronden. Of moet een initiële opleiding studenten klaarstomen om tien jaar vooruit te kunnen in hun werk?

Ik heb niet hét antwoord. Wel ben ik van mening dat we jongeren zoveel mogelijk moeten ondersteunen bij het ontdekken van hun passie en talenten. En veel keuzevrijheid moeten bieden in studiemogelijkheden. De kans om werk te vinden (of zelf te creëren), kunnen we vergroten door aandacht te besteden aan ondernemerschap en de basis te leggen voor een leven lang leren (o.a. 'self directed learning'). Ondertussen zorgt ook de markt van vraag en aanbod voor een belangrijk deel voor de regulering.

Ik ben benieuwd naar jouw mening. In hoeverre mag of moet de overheid 'sturen' in studie- en beroepskeuze? Welke middelen zijn daarbij geoorloofd?