Een hyperactief kind of een kind met een grote bewegingsbehoefte?
Een onhandelbaar kind of een kind met een boeiende gedragsvariant?
Hoogbegaafd of anders begaafd?
Met de woorden die je kiest, beken je kleur: de kleur van de bril waarmee je naar de wereld kijkt. En van de bril waardoor je anderen bewust of onbewust naar de wereld laat kijken. Je kunt woorden aanreiken om anderen te helpen een moeilijk concept te begrijpen of ze een nieuw perspectief te bieden, maar woorden kunnen ook framen, je kunt ze gebruiken om te manipuleren.
Woorden helpen letterlijk taal te geven aan het abstracte. Bevat je woordenschatkoffer begrippen als ‘perverse prikkels’, ‘handelingsverlegenheid’ of ‘frustratietolerantie’, dan zul je situaties waarin deze begrippen van toepassing zijn, beter kunnen begrijpen.
Niet voor alles is een begrip voorhanden. Je mag er dan altijd zelf een bedenken: een neologisme heet dat. Ik werd eens wakker met een lelijke koppijn, terwijl ik de vorige avond toch als Bob de hele avond netjes 0.0-etjes had gedronken. Ik had: een fantoomkater!
Nog een mooi neologisme is het begrip ‘rubberentegelsyndroom’. Het beschrijft heel krachtig hoe volwassenen vaak een bijna ziekelijke neiging hebben om de wereld voor kinderen zó veilig te maken, dat ze niet meer om leren gaan met risico’s. Met alle risico’s vandien. Die volwassenen noemen we tegenwoordig trouwens curling-ouders.
Soms biedt een andere taal net dat ene woord dat je nodig had. Het Duits kent het woord ‘Treppenwitz’, ook in het Frans beschikbaar als l‘esprit de l’escalier’. Je hebt net een belangrijk gesprek of optreden achter de rug. Zodra je de trap afloopt schiet je ineens die briljante inval binnen. Maar te laat. Zo herkenbaar dat het wat mij betreft een Nederlandse vertaling verdient: ‘trappengrap’. Voor meer mooie begrippen uit andere talen een boekentip voor de zomer. Zoek even op Tingo En Andere Buitengewone Woorden Uit De Hele Wereld verzameld door Adam Jacot De Boinod.
Woorden zijn vaak voer voor discussie, zeker ook in het onderwijs. Is opbrengstgericht werken een pleonasme? En is gepersonaliseerd leren hét nieuwste containerbegrip? Bij een goede discussie onthouden we waar het écht om draait en letten we op onze woorden en hun mogelijke impact. Want woorden kunnen verrijken en ver reiken.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten