Technologische innovaties volgen elkaar in razendsnel tempo op. Ze lossen problemen op of maken het ons nog gemakkelijker. Dat is mooi, maar er is een zelden belichte keerzijde: die van het verloren gaan van kennis en vaardigheden. Tom Wujec laat in onderstaande TED-talk het voorbeeld zien van een ingenieus instrument, waar men in vroeger tijden talloze nuttige metingen mee kon doen. Er zullen maar weinig mensen zijn die het apparaat nu nog kunnen bedienen.
De 'astrolabe' is slechts een voorbeeld. Met de komst van schroeven en superieure lijmen is veel kennis over houtverbindingen verloren gegaan. Wie kan er nog zelf een brood bakken? En ben jij hopeloos verloren als onderweg je navigatiesysteem het begeeft. Het weer voorspellen aan de hand van het gedrag van planten en dieren in de natuur? Waarom zou je als slimme computers met een kant-en-klare voorspelling voor dagenlang vooruit kunnen berekenen hoe het weer zich zal ontwikkelen. En is jouw handschrift ook zo verschrikkelijk geworden, sinds je van de basisschool af bent.
Welke van die kennis en vaardigheden hebben eigenlijk nog steeds hun waarde? Moeten we niet veel alerter zijn op wat verloren kan gaan door innovatie? Niet uit nostalgische overwegingen, maar puur omdat kennis en vaardigheden uit het verleden wellicht ook in de toekomst nog waardevol kunnen blijken.
Ik kan niet direct iets noemen. Natuurlijk is het handig om allerlei overlevingsmechanismen te kennen en kunnen als er problemen zijn. Dus een brede algemene kennis en vaardigheden, maar vooral een creatieve attitude helpt in allerlei situaties.
BeantwoordenVerwijderenOns onderwijs moet vooral werken aan die attitude: creatief, kritisch, sociaal, inventief, probleemoplossend, open, verdraagzaam, flexibel, verbonden. Als je dat doet, dan komen daar allerlei mooie en belangrijke leerervaringen uit voort.
Peterter
Er zullen altijd mensen zijn die bepaalde vaardigheden blijven doorgeven. Daar hebben we ook musea voor: om te beheren wat in vroeger tijden is bedacht, gemaakt, gerealiseerd, vastgelegd. In het geval van de astrolabe is er zelfs een handleiding bij geschreven!
BeantwoordenVerwijderenEn wat het niet haalt, dat is dan ofwel vervangen door een beter/makkelijker werkend alternatief ofwel niet meer nodig in de samenleving. Je kunt geen voorschot nemen op de toekomst, je kunt hooguit het goede behouden.
Schrijven is een goed voorbeeld: al gebruiken we de motoriek maar voor een boodschappenlijstje, een aantekening in een boekje, aantekeningen tijdens een college. Of de natuur: we zijn nog steeds afhankelijk van de natuur, daar halen we ons voedsel vandaan.
Persoonlijk gebruik ik mijn navigatiesysteem op mijn iPhone alleen om de routebeschrijving op de website te controleren. Ik kijk altijd eerst op de kaart en bepaal zo ongeveer mijn route.
De astrolabe is gewoon een uitvinding die is ingehaald door een betere, makkelijker versie: de klok. Wat ik haal uit het filmpje is het gegeven, dat je moet respecteren wat onze geschiedenis heeft voortgebracht.
Hoe kun je nou geen verloren vaardigheid bedenken? Ik wed dat het maar drie minuten duurt voordat je beseft wat een mens nodig heeft als de algemene voorzieningen wegvallen.
BeantwoordenVerwijderenWat dacht je van vaardigheiden met betrekking tot de basis behoeften van de mens:
37 graden lichaamstemperatuur:
- vuur maken
- katoen/wol verwerken
- kleding maken
Hoognodige water
- water reinigen van organische troep (bacterien, parasiten...)
- water reinigen van chemische troep
Broodnodige voedsel
- groenten verbouwen
- zaden winnen uit zelfverbouwde groente
- groente conserveren
- zaden bewaren
- composteren
- jagen
Verder nog:
-Zelfverdediging (want ook de politie laat je in de steek)
-Kleding wassen zonder wasmachine
-Jezelf wassen met waterschaarste
enzovoorts.
Als je zo kijkt kan de moderne mens bar weinig zonder hulp van instanties.
Ik ben momenteel bezig met het - in etappes - bekijken van de prachtige dvd-serie 'Human Planet'. Daarin komen bijzondere vaardigheden aan bod van mensen die moeten overleven in moeilijke omstandigheden. Thema's als jagen en water komen daar in terug. Erg mooi!
BeantwoordenVerwijderen