Ik heb in mijn school- en studieloopbaan veel fijne leraren gekend. Ze hadden een ding met elkaar gemeen: ze leken totaal niet op elkaar. De bevlogen chaoot van Nederlands, de altijd vriendelijke gozer van maatschappijleer en die grappige juf van biologie: ze waren zó verschillend. Maar samen hebben ze me ook de liefde voor leren en het onderwijs bijgebracht. Het antwoord op de vraag naar de ideale leraar is volgens mij dan ook dat er niet één ideale leraar is. Het is juist de diversiteit aan leraren die het hem doet.
Misschien geldt dat nog wel sterker in deze tijd, die vraagt om eigentijds en toekomstbestendig onderwijs. Daarom maar eens een eerste schets van de tien nieuwe archetypen van de leraar. Ze vervangen de oude of doen de oude een nieuw jasje aan. Want natuurlijk is niet alles wat oud is afgedaan.
1. De community facilitator
Gaat ervan uit dat leerlingen vooral met en van elkaar leren. De community facilitator creëert daarvoor de ruimte en biedt het gereedschap. Hij helpt leerlingen contacten te leggen met leeftijdsgenoten en jongeren met gedeelde interessen buiten de klas en de school. Ondersteunt bij samen werken in netwerken. Bouwt voort op de natuurlijke nieuwsgierigheid die ieder kind in zich heeft.
2. De kennismanager
De onderwijsvariant op de bibliothecaris en de journalist. Weet weinig van veel, maar is een kei in het snel opsporen van en verwijzen naar relevante bronnen en contextrijke omgevingen. Leert leerlingen op een efficiënte manier informatie verwerken. Helpt daarnaast collegae en leerlingen kennis te delen.
3. De goeroe
Weet veel van weinig en is dus vakspecialist en expert. Geniet aanzien vanwege praktijkervaring of indrukwekkende prestaties op theoretisch gebied en wordt gezien als een autoriteit. Kan vurig, maar in begrijpelijke taal vertellen over het vakgebied. Is een vakidioot die de leerling meeneemt in zijn/haar passie.
4. De coach
Brengt de leerling dichter bij de eigen kern door de goede vragen te stellen. Geeft zelf nooit antwoord, maar doet zodanig aan ‘vraagarticulatie’ dat de leerling zelf het antwoord kan ontdekken. Onderwijs is voor de coach een vorm van ontwikkeling van reeds aanwezig potentieel en het versterken van de zelfredzaamheid en eigen verantwoordelijkheid.
5. De voorlever
Is een rolmodel als het gaat om normen, waarden en ethisch gedrag. Laat zien hoe je problemen met elkaar oplost en dat je je rommel niet laat slingeren.
6. De vervelende leraar
Is autoritair, onbekwaam, vervelend of gevoelloos, doet het in elk geval helemaal verkeerd, maar is ook nodig. Vrij naar Jan Ruigrok: 'Vervelende leraar? Nee joh, die hebben we ingehuurd om jou met lastige mensen om te leren gaan.'
7. De Element-arist
Weet talent, motivatie en passie in de leerling op te sporen en houdt er een brandende lucifer bij. Doet dat bijvoorbeeld door voortdurend binnen de mogelijkheden van het programma te zoeken naar aan de aansluiting van lesstof bij de interesse van de leerling en kan daarbij het eigen vak/eigen stokpaardjes opzij zetten. Gebaseerd op de boodschap van Sir Ken Robinson.
8. De leren leren-specialist
Draagt géén kennis over, met uitzondering van de kennis over leren. Harrie van de Ven (Fontys) noemde dit eens de metacognitieve gids. Weet alles over zaken als leerstijlen en meervoudige intelligentie en helpt leerlingen hun manier van leren te ontdekken, zodat ze de rest van hun leven zonder leraar verder kunnen. Kan putten uit een groot arsenaal aan didactische vaardigheden en werkvormen.
9. De verteller
Geeft les in verhalen, verhalen die betekenis geven aan de enorme hoeveelheid schijnbaar betekenisloze informatie. Is een kei in metafoorgebruik. Weet leerlingen als een Rattenvanger van Hamelen mee te lokken in de wondere wereld van... de wereld.
10. De pedagoog
Werkt aan een positieve sfeer in de klas en op school en helpt individuele leerlingen die het moeilijk hebben. Zorgt ervoor dat onderwijs past bij de individuele leerling met al diens uitdagingen en talenten (voorheen: problemen en beperkingen).
Wat vind jij? Is het lijstje compleet? Ontbreekt er een type? Je aanvullingen en suggesties zie ik graag tegemoet.
(foto: Editor B., CC BY)
nr 6. ...kostelijk...die houden we er in ;-)
BeantwoordenVerwijderenMooie lijst.
Een goed onderwijssysteem draait niet om leraren maar om kinderen. De kinderen zijn er niet voor ons onderwijssysteem, maar het systeem zou de kinderen moeten dienen. Dat kan best met verschillende typen leraren, afstemming zou gevonden moeten worden in een doorgaande leerlijn en graadmeter zou moeten zijn het rendement van leren. Daarbij zijn de 'zachte' gegevens misschien wel belangrijker dan de 'harde' gevens. Plezier, passie, gedrevenheid, energie, motivatie zijn belangrijke kernwaardes. Daarom kunnen, ja moeten leraren veelkleurig en verschillend zijn, maar hoe belangrijk ook, ze zijn uiteindelijk slechts bijzaak.
BeantwoordenVerwijderenPeerter
Er zijn meer typen te bedenken:
BeantwoordenVerwijderende clown/entertainer: is voortdurend met kunst en vliegwerk in de weer om de kinderen de hele dag te vermaken. Gebruikt veel humor en haalt veel spullen de klassen in.
de computerfanaat: met behulp van digitaal schoolbord en/of beamer wordt er van alles gepresenteerd wat van het internet is afgeplukt. Is meestal jong en soms zelf iemand van de Einsteingeneratie.
de lesboer(in): er is leerstof en dat moet er ingepompt worden. Is fervent liefhebber van traditionele onderwijsvormen zoals boekenonderwijs en directe instructie gevolgd door een flinke portie huiswerk en toetsen met niveau bepaling tot drie cijfers achter de komma.
Andere types: de professor, het leerlingenmaatje, de kapitein, de moederkloek.
Peterter
Heel herkenbaar, al die typetjes. Toen ik het las dacht ik: het lijkt wel een doorsnee van de samenleving.
BeantwoordenVerwijderenVeel verschillende leraren maken ook dat veel verschillende leerlingen zich (toch) thuisvoelen op een school.
En je moet toch ook iets hebben om over te praten tijdens de pauze, over dat stuk van biologie, of dat enge grietje van engels of zo.
Toch zeggen deze dingen minder over de passie waarmee een leraar lesgeeft en de 'toetsingstructuur' die een school wil toepassen om te kunnen meten hoe goed ze het als school wel niet doen (nog te volgen?).
Soms (vaak?) wordt een leraar gedwongen om die passie geweld aan te doen omdat die passie niet past binnen de toetsingsstructuur van de school. Als ik terugkijk naar mijn middelbare schooltijd (80er jaren vorige eeuw) vind ik een paar voorbeelden van de verstikkende systematiek die gehanteerd werd. En diverse leraren die hierdoor stevig gefrustreerd raakten.
Nu gaan mijn kinderen ook naar de middelbare school en lijkt er daar wel wat verbetering te zijn (al zijn er ook weer diverse 'experts' die alleen maar de nadelige verschillen met toen benadrukken).
(n.b.natuurlijk kun je overal waar leraar staat ook lerares lezen...)